Podwyższenie Krzyża Świętego (także: Pańskiego; orm.: Chaczwerac - Խաչվերաց) – święto obchodzone zarówno w kościele zachodnim jak i wschodnim, związane z tradycją odnalezienia relikwii krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus. Jest on dla chrześcijan największą relikwią. W tym roku Uroczystość, wg ormiańskokatolickiego kalendarza liturgicznego, wypada w niedzielę 17 września (w Kościele rzymskokatolickim zawsze 14 września).
Święto Podwyższenie Krzyża Świętego, to ostatnie z pięciu głównych świąt w Kościele ormiańskokatolickim. Są to: Święto Objawienia i Chrztu Pańskiego, Wielkanoc, Przemienienie Pańskie, Wniebowzięcie NMP, Podwyższenie Krzyża Świętego. Po każdym z nich następuje Dzień Zaduszny (Or Mereloc, Օր Մեռելոց).
Kiedy w roku 70 Jerozolima została zdobyta i zburzona przez Rzymian, rozpoczęły się wielkie prześladowania religii Chrystusa, trwające prawie 300 lat. Dopiero po ustaniu tych prześladowań matka cesarza rzymskiego Konstantyna, św. Helena, kazała szukać Krzyża, na którym umarł Pan Jezus. Po długich poszukiwaniach Krzyż odnaleziono. W związku z tym wydarzeniem zbudowano w Jerozolimie na Golgocie dwie bazyliki: Męczenników (Martyrium) i Zmartwychwstania (Anastasis). Bazylika Męczenników nazywana była także Bazyliką Krzyża. 13 września 335 r. odbyło się uroczyste poświęcenie i przekazanie miejscowemu biskupowi obydwu bazylik. Na tę pamiątkę obchodzono co roku 13 września uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego. Później przeniesiono to święto na 14 września [w kalendarzu rzymskokatolickim - red.], ponieważ tego dnia wypada rocznica wystawienia relikwii Krzyża na widok publiczny, a więc pierwszej adoracji Krzyża, która miała miejsce następnego dnia po poświęceniu bazylik. Święto wprowadzono najpierw dla tych kościołów, które posiadały relikwie Krzyża, potem zaś dla całego Kościoła Powszechnego.
Ważnym wkładem w historię dzisiejszego święta jest świadectwo mniszki Egerii, która w Itinerarium Egeriae relacjonuje obchody Podwyższenia Krzyża połączone ze świętem dedykacji, czyli poświęcenia kościoła Męczenników (Martyrium) na Golgocie: "Dniami Eucenii (dedykacji) zwą się te dni, w których święty kościół stojący na Golgocie, zwany Martyrium, poświęcony został Bogu. Także święty kościół znajdujący się w Anastasis, to jest w miejscu, gdzie Pan po męce zmartwychwstał, tego samego dnia został Bogu poświęcony. Rocznica poświęcenia tych świętych kościołów jest obchodzona z całą czcią, bo i Krzyż znaleziono tego samego dnia [...]" (...)
» historia Krzyża Świętego i jego kultu
Շաբաթ օրը` 16 սեպտեմբեր, Նաւակատիքն է Սուրբ Խաչին. Նաւակատիքը շաբաթապահքի մը աւարտին` պահքի մեղմացումն է. Այն օրը կարելի է զոր օրինակ ձկնեղէն ու կաթնեղէն ուտել։ Սակայն Նաւակատիք կը կոչուի նաեւ եկեղեցւոյ մը շինութեան աւարտին կատարուած հանդէսը. Ամէն տարի, նոյն եկեղեցւոյ կառուցման տարեդարձի օրը կը կոչենք մեր ծէսին մէջ Նաւակատիք։ Շաբաթապահքը եւ Նաւակատիքը նիւթական ու մարմնական պատրաստութիւններ են Սուրբ Խաչի մեծ տօնին, որուն պէտք է նաեւ պատրաստուիլ հոգեպէս, աղօթքով ու ապաշխարութեամբ։
» artykuł w j. ormiańskim (Vatican News)
zdjęcie: krzyż w kaplicy szpitala im. Matki Bożej z Nareku w Aszocku (prow. Szirak, Armenia), 2023
Święto Przemienienia naszego Pana Jezusa Chrystusa – Wardawar
Տօն Պատառակերպութեան Տ.Մ. Յիսուսի Քրիստոսի: Վարդավառ
Wardawar – święto wody, kwiatów, miłości i urodzaju.
Święto upamiętnia wydarzenie, które prawdopodobnie rozegrało się na górze Tabor (nie jest to potwierdzone w Nowym Testamencie). Wydarzenie to opisują trzej ewangeliści: Mateusz (Mt 17, 1-9), Marek (Mk 9, 1-8) i Łukasz (Łk 9, 28-36). Ewangelia odczytywana w dzisiejsze święto przedstawia Jezusa, który na górze Tabor w obecności trzech uczniów: Piotra, Jakuba i Jana, zmienia swoje oblicze. Chrystusowi towarzyszą Mojżesz i Eliasz. Na niebie ukazuje się obłok, z którego odzywa się głos: “To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie”.
Kościół ormiański świętuje Przemienienie Chrystusa 98 dni po Wielkanocy - w tym roku 16 lipca (w Kościołach rzymskokatolickim i prawosławnych – zawsze 6 sierpnia). W tradycji ormiańskiej świętu nadano nazwę Wardawar (Święto Róż). Jest ono, jak większość świąt, świętem ruchomym, trzecim z pięciu głównych świąt w kalendarzu liturgicznym Ormiańskiego Kościoła Katolickiego, dlatego też następuje po nim Dzień Zaduszny (Or Mereloc, Օր Մեռելոց - w tym roku 17 lipca).
W przedchrześcijańskiej Armenii święto poświęcone było bogini Astchik (Astghik). To ona rozrzuciła nasiona miłości na ziemi, a jej ukochany, Wahagn (bóg-słońce) pilnował by wzrastały. W ich obronie musiał stawić czoła złym mocom. W trakcie walk został ranny, a Astchik pospieszyła mu na ratunek. Biegnąc skaleczyła nogę o kolce róży i skropiła jej krzew swoją krwią. Dlatego czerwona róża jest symbolem miłości. Astchik była patronką źródeł wody.
Tego dnia ludzie wręczają sobie kwiaty i dekorują nimi mieszkania. Przynoszą bukiety do kościołów. Częstą praktyką jest wypuszczanie gołębi. Kiedyś czynili to zakochani młodzieńcy. Jeśli gołąb krążył nad domem jego wybranki, to jasnym było, że będzie ślub.
Przedchrześcijański Wardawar został zaadoptowany przez Kościół ormiański. Po przyjęciu chrześcijaństwa (w 301 roku) uczyniono z niego święto Przemienienia Pańskiego. Stare tradycje jednak przetrwały.
Święto św. Sarkisa (pol. św. Sergiusza) - Surp Sarkis - Սուրբ Սարգիս, to dzień błogosławieństwa młodzieży.Jest świętem ruchomym, w tym roku [2023] przypada 4 lutego (według ormiańskokatolickiego kalendarza liturgicznego).
Tradycja mówi, że św. Sarkis i jego syn Martyros (od jego imienia pochodzi słowo męczennik w języku ormiańskim), a także 14 wojowników ponieśli męczeńską śmierć z rąk niewiernych w IV wieku. Ciało św. Sarkisa zostało pochowane na wsi Karbi w kaplicy jego imienia.
Ten wojownik-męczennik należy do najbardziej czczonych świętych w Armenii, a także jest bohaterem narodowych podań i tradycji. Najprawdopodobniej nie był wcale Ormianinem, lecz Grekiem z Kapadocji. Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu i wczesnych latach życia. Urodzony na przełomie III i IV w., poświęcił się karierze wojskowej. Mianowany dowódcą przez cesarza Konstantyna Wielkiego, działał w regionie Kapadocji, który graniczył z ówczesną Armenią. Tradycja mówi, że jako gorliwy chrześcijanin krzewił wiarę, głosił Ewangelię oraz wznosił kościoły.
Jest patronem młodzieży i miłości, a jego święto wypada na 63 dni przed Zmartwychwstaniem. W ormiańskiej tradycji jest porównywany ze św. Walentym na zachodzie. Zgodnie z legendami Sarkis ma zsyłać ludziom różne wizje, głównie dotyczące miłości, a modlitwy o małżonka za jego wstawiennictwem są szczególnie skuteczne.W Armenii dzień św. Sarkisa obchodzony jest bardzo uroczyście. Od rana, we wszystkich ormiańskich kościołach pod wezwaniem św. Sergiusza są odprawiane uroczyste msze, po czym następuje błogosławienie młodzieży. Zgodnie z ludową tradycją, dzień wcześniej młodzi ludzi pieką i jedzą bardzo (bardzo!!!) słone ciasteczka i modląc się do świętego zasypiają, nie pijąc nawet kropli wody! Mówi się, że jeżeli ma się czyste serce i dobre myśli, to św. Sarkis pokaże we śnie przyszłego małżonka. (zdjęcie obok: kościół w Dzithankow, prow. Szirak, Armenia, 2023)
Świętych głównych apostołów, Piotra i PawłaSyrpoc gylchawor arakelocyn Petrosi jew Poghos i - Սրբոց գլխաւոր առաքելոցն՝ Պետրոսի եւ Պօղոսի
Św. Piotr – pierwotnie Szymon – pochodził z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim. Podobnie jak jego ojciec i brat był rybakiem. Był człowiekiem żonatym, po ślubie mieszkał w Kafarnaum. Być może pierwotnie był uczniem św. Jana Chrzciciela. W chwili powołania Jezus nadał mu nowe imię – Piotr, to znaczy Skała. Jako pierwszy, w imieniu wszystkich Apostołów, uznał w Jezusie Mesjasza. Na pytanie Jezusa: „A wy za kogo mnie uważacie?”, Piotr odpowiedział: „Ty jesteś Mesjasz, syn Boga Żywego”. Wówczas usłyszał: „Ty jesteś Piotr, Skała, i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie”. Wielokrotnie Ewangelie ukazują szczególną pozycję Piotra w gronie Apostołów. Często wypowiada się w imieniu wszystkich Apostołów, jest świadkiem największych cudów: przemienienia i wskrzeszenia córki Jaira. W tzw. „katalogach Apostołów” (np. Mt 10,1-4) zawsze jest wymieniany na pierwszym miejscu. Często też w Piśmie św. pojawia się zwrot „Piotr i Aposotołowie”, który podkreśla jego szczególną rolę. Po zmartwychwstaniu Jezusa pierwszy z Apostołów wszedł do pustego grobu. Później to jemu właśnie Jezus powiedział „Paś owce, paś baranki moje”, mimo, że gdy Jezus był sądzony i skazany na śmierć, Piotr trzykrotnie się Go zaparł. Te wszystkie świadectwa wskazują na prymat św. Piotra.
Działalność misyjną Piotr prowadził w Samarii, Liddzie, Jaffie, Cezarei Nadmorskiej. Później wędruje do Antiochii, następnie do Azji Mniejszej a wreszcie Rzymu, gdzie założył gminę chrześcijańską i był jej pierwszym biskupem. Tam podczas prześladowań za cesarza Nerona został aresztowany i poniósł śmierć męczeńską ukrzyżowany głową w dół, prawdopodobnie ok. 64 r. Nad jego grobem w IV w. za czasów Konstantyna Wielkiego wzniesiono kościół, który po różnych przebudowach ostatecznie przybrał postać obecnej Bazyliki św. Piotra. Napisał 2 listy apostolskie, które weszły do kanonu Nowego Testamentu.
Kult św. Piotra trwa od początków Kościoła. Nad jego grobem zbudowano kościół, który stopniowo przybrał postać Bazyliki św. Piotra. Od 1377 roku przy tej świątyni mieszkają biskupi rzymscy. Obecna świątynia jest dziełem wielkich mistrzów z lat 1506 – 1667. Po podpisaniu między Stolicą Apostolską a Republiką Włoską paktów laterańskich niecałe pół kilometra kwadratowego wokół Bazyliki jest terenem miasta-państwa Watykan. Rocznie miejsce kultu św. Piotra nawiedza blisko 8 milionów pielgrzymów i turystów. Bazylika św. Piotra nie jest jednak katedrą rzymską. Tę honorową rolę pełni Bazylika św. Jana na Lateranie.
Po cudownym nawróceniu przez trzy lata przebywał w Damaszku, później na krótko odwiedził Jerozolimę, gdzie spotkał się z innymi Apostołami. Odbył trzy wielkie podróże misyjne, w których dotarł do wielu miast pogańskich w Azji Mniejszej, a nawet Grecji. Z niektórych fragmentów jego listów wynika także, że już po nawróceniu miał doświadczenia mistyczne.
Z powodu gorliwości apostolskiej jego życie wielokrotnie wystawione było na niebezpieczeństwo. Aresztowany w Jerozolimie w 60 r. spędził najpierw dwa lata w więzieniu w Cezarei, a po odwołaniu się do cezara, został przewieziony do Rzymu. Tam kilka lat spędził w areszcie domowym. Uwolniony z braku dowodów jakiejkolwiek winy odbył prawdopodobnie kolejną podróż do Hiszpanii i na Kretę. Ponownie został aresztowany poniósł w roku 67 śmierć męczeńską. Jako obywatel rzymski nie był torturowany, lecz został ścięty mieczem. Jako datę śmierci Apostoła podaje się 29 czerwca. Już Konstantyn Wielki po roku 330 na miejscu męczeństwa św. Pawła wystawił świątynię. Znajduje się ona już poza murami starożytnego Rzymu i nosi nazwę Bazylika św. Pawła za Murami.
Św. Paweł pozostawił po sobie 13 listów, które należą do kanonu Pisma św. Dzięki świetnemu wykształceniu potrafił też nawiązać dialog z myślicielami pogańskimi, co stworzyło nowe możliwości ewangelizacji wśród pogan. Jest nazywany Apostołem Narodów. (KAI)