W poniedziałek, 29 lipca - wspomnienie siedmiu braci Machabejskich i ich matki. Źródła podają różne jej imiona: Miriam bat Tanhum, Solomonia, Szmuni, Hanna - podczas gdy w Kościele ormiańskim jej imię brzmi Szamuna. Ponieśli oni śmierć męczeńską dwa wieki przed Chrystusem, w dniu króla Antiocha. Zostali zamordowani jeden po drugim. Na koniec ich matka, która wcześniej gorąco namawiała swoje dzieci, aby nie ulegały obietnicom brutalnego mężczyzny, poświęciła swoje życie. Ich historię można przeczytać w drugiej księdze Machabejskiej (2 Mch 7, 1-42).
We wtorek, 30 lipca - wspomnienie świętych Kościoła rzymskiego - św. Zofii i jej trzech córek. Święta Zofia była wdową z trzema córkami, o imionach Wiara, Nadzieja, Miłość (gr. Pistis, Elpis, Agape, łac. Fides, Spes,Caritas). Według żywotów świętych żyła w II lub III wieku w Rzymie, za czasów Hadriana I. Kiedy wydało się, że jej rodzina wyznaje Chrystusa, Zofia została wezwana przed namiestnika. Żeby oczyścić się z zarzutów, nakazano jej oddać cześć bogini Dianie, a gdy odmówiła – na jej oczach poddano wymyślnym torturom jej dzieci. Zofia wspierała swe córki i zachęcała je do mężnego przyjęcia męczeństwa. Namiestnik zdumiony nieugiętą postawą kobiety zostawił Zofię przy życiu, lecz po śmierci córek ona z rozpaczy umarła na ich grobie. Inna wersja przekazuje, że święta była torturowana i umarła wraz z córkami.
» Święta Zofia, wdowa, męczennica
W czwartek 1 sierpnia - wspomnienie św. Krzysztofa, męczennika wczesnochrześcijańskiego. Świętego Kościołów katolickiego i prawosławnego. Z powodu braku szczegółowych informacji o św. Krzysztofie, średniowiecze na podstawie imienia („niosący Chrystusa”) stworzyło o nim popularną legendę. Według niej pierwotne imię Krzysztofa miało brzmieć Reprobus (z greckiego Odrażający), gdyż miał on mieć głowę podobną do psa. Wyróżniał się za to niezwykłą siłą. Postanowił oddać się w służbę najpotężniejszemu na ziemi panu. Służył najpierw królowi swojej krainy. Kiedy przekonał się, że król bardzo boi się szatana, wstąpił w jego służbę. Pewnego dnia przekonał się jednak, że szatan boi się imienia Chrystusa. Opuścił więc służbę u szatana i poszedł w służbę Chrystusa. Zapoznał się z nauką chrześcijańską i przyjął chrzest. Za pokutę i dla zadośćuczynienia, że służył szatanowi, postanowił zamieszkać nad Jordanem, by przenosić na swoich potężnych barkach pielgrzymów, idących ze Wschodu do Ziemi Świętej. Pewnej nocy usłyszał głos Dziecka, które prosiło go o przeniesienie na drugi brzeg. Kiedy je wziął na ramiona, poczuł ogromny ciężar, który go przytłaczał – zdawało mu się, że zapadnie się w ziemię. Zawołał: „Kto jesteś, Dziecię?” Otrzymał odpowiedź: „Jam jest Jezus, twój Zbawiciel. Dźwigając Mnie, dźwigasz cały świat”. Pan Jezus miał mu wtedy przepowiedzieć rychłą śmierć męczeńską (która poniósł za panowania cesarza Decjusza ok. 250 roku).
Sobota, 3 sierpnia, to wspomnienie 200 biskupów uczestniczących w Soborze Ekumenicznym w Efezie, którzy zebrali się w 431 roku. Zwołanie zgromadzenia poprzedził konflikt pomiędzy biskupem Konstantynopola Nestoriuszem a biskupem Aleksandrii Cyrylem, który dotyczył poprawności używania pojęcia Matka Boża (Theotokos) wobec Marii, matki Jezusa z Nazaretu. Polemika teologiczna między biskupami toczyła się wokół problemu, w jaki sposób to, co pochodzi od Boga i to, co jest z człowieka, zostało połączone w osobie Jezusa Chrystusa.
Zgromadzenie w Efezie to trzeci sobór powszechny, zwołany 431 do Efezu przez cesarza Teodozjusza II (i współrządzącego z nim Walentyniana III), za zgodą papieża Celestyna I, który przysłał na obrady swoich legatów - pierwszy sobór ekumeniczny, którego dokumentacja zachowała się do czasów współczesnych.
‹ Loch w klasztorze Chor Wirap, w którym więziony był
św. Grzegorz Oświeciciel
1 CZERWCA 2024, SOBOTA
– Wyjście z lochu św. Grzegorza Oświeciciela Syrpo Horyn mero Grigori Lusaworczin jeln i wirapen
(Սրբոյ Հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին ելն ի վիրապէն)
- Błogosławionego Ignacego Malojana Jeranelwujn Ignatios Arkepiskopos Malojani
(Երանելւոյն Իգնատիոս Արքեպիսկոպոս Մալոյեանի)
Św. GRZEGORZ OŚWIECICIEL ur. ok.240, zm. ok. 326 – założyciel i patron Kościoła ormiańskiego, męczennik chrześcijański, apostoł Armenii, Święty Kościoła katolickiego i prawosławnego.
Padł ofiarą prześladowania chrześcijan. Został wrzucony do lochu znajdującego się w kompleksie cytadeli dominującej nad Artaszatem, gdzie przebywał 13 lat, poddawany okrutnym torturom. W języku ormiańskim to miejsce nazywano Chor Wirap (głęboki loch).
W więzieniu dał się poznać jako mąż Boży. Dlatego kiedy władca Armenii Trdat III zachorował na tajemniczą chorobę po egzekucji młodych chrześcijanek Rypsymy i Gajane, wezwano Grzegorza. Ten uleczył króla, który uwierzył w moc wiary chrześcijańskiej. Z wdzięczności nie tylko wypuścił św. Grzegorza na wolność, ale sam wraz ze swoim dworem przyjął chrzest i zaprowadził chrześcijaństwo na nowo.
Armenia stała się oficjalnie pierwszym na świecie krajem chrześcijańskim.
Na niewysokim wzgórzu górującym nad doliną rzeki Araks stanowiącej granicę między Armenią i Turcją, w miejscowości Lusart, 8 km na południe od miasta Artaszat, wznosi się obronny klasztor Chor Wirap (Khor Virap), co znaczy Głęboki Loch. Monastyr nad więziennym lochem jest jednym z najświętszych miejsc Kościoła Ormiańskiego, celem licznych pielgrzymek oraz wycieczek turystycznych. To tu, w dostępnym do zwiedzania lochu o głębokości do 6 m, więziony był i torturowany przez srogiego króla Trdata III, św. Grzegorz Oświeciciel.
Więzienny loch św. Grzegorza jest dostępny dla wszystkich chętnych aby do niego zejść. Powinny korzystać z tego jednak tylko osoby bardzo zdrowe fizycznie i psychicznie, nie cierpiące na klaustrofobię oraz nie bojące się znacznego ograniczenia dostępności tlenu. Zejście jest bowiem pionowe, wąskie, a na dole płoną świeczki.
Miejsce, w którym to się dokonało, stało się narodowym sanktuarium, odwiedzanym przez chrześcijan z całego świata.
Kult św. Grzegorza Oświeciciela do dzisiaj jest bardzo żywy w Armenii. W każdej mszy świętej wspomina się jego imię, a w liturgii ormiańskiej wspomnienie tego świętego obchodzone jest trzykrotnie w ciągu roku. Świetuje się: wejście do lochu św. Grzegorza Oświeciciela (16.03.2024), wyjście z lochu (1.06.2024) i odnalezienia relikwii św. Grzegorza Oświeciciela (15.06.2024).
» więcej o św. Grzegorzu Oświecicielu
Już jako chłopiec postanowił zostać kapłanem. W tym celu pojechał do Libanu, gdzie zamieszkał w klasztorze Matki Boskiej w Bzommar. Tam studiował aż do święceń kapłańskich, które otrzymał w 1896 r. w uroczystość Bożego Ciała. Wtedy przyjął imię Ignacy, na cześć świętego z Antiochii, którego pragnął naśladować.
» artykuł w j. ormiańskim ze strony Ordynariatu
Ormiańskokatolickiego dla Armenii i Europu Wschodniej (2018 r.)
Podwyższenie Krzyża Świętego (także: Pańskiego; orm.: Chaczwerac - Խաչվերաց) – święto obchodzone zarówno w kościele zachodnim jak i wschodnim, związane z tradycją odnalezienia relikwii krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus. Jest on dla chrześcijan największą relikwią. W tym roku Uroczystość, wg ormiańskokatolickiego kalendarza liturgicznego, wypada w niedzielę 17 września (w Kościele rzymskokatolickim zawsze 14 września).
Święto Podwyższenie Krzyża Świętego, to ostatnie z pięciu głównych świąt w Kościele ormiańskokatolickim. Są to: Święto Objawienia i Chrztu Pańskiego, Wielkanoc, Przemienienie Pańskie, Wniebowzięcie NMP, Podwyższenie Krzyża Świętego. Po każdym z nich następuje Dzień Zaduszny (Or Mereloc, Օր Մեռելոց).
Kiedy w roku 70 Jerozolima została zdobyta i zburzona przez Rzymian, rozpoczęły się wielkie prześladowania religii Chrystusa, trwające prawie 300 lat. Dopiero po ustaniu tych prześladowań matka cesarza rzymskiego Konstantyna, św. Helena, kazała szukać Krzyża, na którym umarł Pan Jezus. Po długich poszukiwaniach Krzyż odnaleziono. W związku z tym wydarzeniem zbudowano w Jerozolimie na Golgocie dwie bazyliki: Męczenników (Martyrium) i Zmartwychwstania (Anastasis). Bazylika Męczenników nazywana była także Bazyliką Krzyża. 13 września 335 r. odbyło się uroczyste poświęcenie i przekazanie miejscowemu biskupowi obydwu bazylik. Na tę pamiątkę obchodzono co roku 13 września uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego. Później przeniesiono to święto na 14 września [w kalendarzu rzymskokatolickim - red.], ponieważ tego dnia wypada rocznica wystawienia relikwii Krzyża na widok publiczny, a więc pierwszej adoracji Krzyża, która miała miejsce następnego dnia po poświęceniu bazylik. Święto wprowadzono najpierw dla tych kościołów, które posiadały relikwie Krzyża, potem zaś dla całego Kościoła Powszechnego.
Ważnym wkładem w historię dzisiejszego święta jest świadectwo mniszki Egerii, która w Itinerarium Egeriae relacjonuje obchody Podwyższenia Krzyża połączone ze świętem dedykacji, czyli poświęcenia kościoła Męczenników (Martyrium) na Golgocie: "Dniami Eucenii (dedykacji) zwą się te dni, w których święty kościół stojący na Golgocie, zwany Martyrium, poświęcony został Bogu. Także święty kościół znajdujący się w Anastasis, to jest w miejscu, gdzie Pan po męce zmartwychwstał, tego samego dnia został Bogu poświęcony. Rocznica poświęcenia tych świętych kościołów jest obchodzona z całą czcią, bo i Krzyż znaleziono tego samego dnia [...]" (...)
» historia Krzyża Świętego i jego kultu
Շաբաթ օրը` 16 սեպտեմբեր, Նաւակատիքն է Սուրբ Խաչին. Նաւակատիքը շաբաթապահքի մը աւարտին` պահքի մեղմացումն է. Այն օրը կարելի է զոր օրինակ ձկնեղէն ու կաթնեղէն ուտել։ Սակայն Նաւակատիք կը կոչուի նաեւ եկեղեցւոյ մը շինութեան աւարտին կատարուած հանդէսը. Ամէն տարի, նոյն եկեղեցւոյ կառուցման տարեդարձի օրը կը կոչենք մեր ծէսին մէջ Նաւակատիք։ Շաբաթապահքը եւ Նաւակատիքը նիւթական ու մարմնական պատրաստութիւններ են Սուրբ Խաչի մեծ տօնին, որուն պէտք է նաեւ պատրաստուիլ հոգեպէս, աղօթքով ու ապաշխարութեամբ։
» artykuł w j. ormiańskim (Vatican News)
zdjęcie: krzyż w kaplicy szpitala im. Matki Bożej z Nareku w Aszocku (prow. Szirak, Armenia), 2023
Święto Przemienienia naszego Pana Jezusa Chrystusa – Wardawar
Տօն Պատառակերպութեան Տ.Մ. Յիսուսի Քրիստոսի: Վարդավառ
Wardawar – święto wody, kwiatów, miłości i urodzaju.
Święto upamiętnia wydarzenie, które prawdopodobnie rozegrało się na górze Tabor (nie jest to potwierdzone w Nowym Testamencie). Wydarzenie to opisują trzej ewangeliści: Mateusz (Mt 17, 1-9), Marek (Mk 9, 1-8) i Łukasz (Łk 9, 28-36). Ewangelia odczytywana w dzisiejsze święto przedstawia Jezusa, który na górze Tabor w obecności trzech uczniów: Piotra, Jakuba i Jana, zmienia swoje oblicze. Chrystusowi towarzyszą Mojżesz i Eliasz. Na niebie ukazuje się obłok, z którego odzywa się głos: “To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie”.
Kościół ormiański świętuje Przemienienie Chrystusa 98 dni po Wielkanocy - w tym roku 16 lipca (w Kościołach rzymskokatolickim i prawosławnych – zawsze 6 sierpnia). W tradycji ormiańskiej świętu nadano nazwę Wardawar (Święto Róż). Jest ono, jak większość świąt, świętem ruchomym, trzecim z pięciu głównych świąt w kalendarzu liturgicznym Ormiańskiego Kościoła Katolickiego, dlatego też następuje po nim Dzień Zaduszny (Or Mereloc, Օր Մեռելոց - w tym roku 17 lipca).
W przedchrześcijańskiej Armenii święto poświęcone było bogini Astchik (Astghik). To ona rozrzuciła nasiona miłości na ziemi, a jej ukochany, Wahagn (bóg-słońce) pilnował by wzrastały. W ich obronie musiał stawić czoła złym mocom. W trakcie walk został ranny, a Astchik pospieszyła mu na ratunek. Biegnąc skaleczyła nogę o kolce róży i skropiła jej krzew swoją krwią. Dlatego czerwona róża jest symbolem miłości. Astchik była patronką źródeł wody.
Tego dnia ludzie wręczają sobie kwiaty i dekorują nimi mieszkania. Przynoszą bukiety do kościołów. Częstą praktyką jest wypuszczanie gołębi. Kiedyś czynili to zakochani młodzieńcy. Jeśli gołąb krążył nad domem jego wybranki, to jasnym było, że będzie ślub.
Przedchrześcijański Wardawar został zaadoptowany przez Kościół ormiański. Po przyjęciu chrześcijaństwa (w 301 roku) uczyniono z niego święto Przemienienia Pańskiego. Stare tradycje jednak przetrwały.