default_mobilelogo
Wspomnienie Bożego Przybytku (dosł. Wspomnienie Arki -Յիշատակ Տապանակին), w sobotę, w tym roku 22 lipca. Wspominamy arki Starego Testamentu: arkę przymierza, w której przechowywano tablice Dekalogu, laskę Aarona, która zakwitła, i złoty dzban z manną – ta arka była przenoszona przez Izraelitów i potem ustawiona w Święte Świętych w świątyni. Wspominamy także przybytek w niebie, jaki widział Mojżesz. Także arkę, w której podczas potopu uratował się Noe wraz z rodziną i dobytkiem. Te arki i przybytki były symbolem i zapowiedzią nowej arki i nowego przybytku, jakimi są tabernakulum i cały Kościół. To święto Kościoła. Jest obchodzone w sobotę przed świętem Przemienienia, kiedy wspominamy trzy przybytki czyli trzy namioty, które na Górze Tabor chcieli postawić Jezusowi apostołowie.

ks. prof. Józef Naumowicz

 

 

Król Trdat z żoną Aszchen i siostrą Chosrowiducht (malarz N. Owtanan, 1701 r.).

Scena alegoryczna: św. Grzegorz Oświeciciel błogosławi klęczącą parę królewską (Trdat III i Aszchen). W tle widoczny kościół ormiański w Kamieńcu Podolskim.

Wirtualne Archiwum Polskich Ormian,
Galeria obrazów
.

10 lipca 2017
Św. króla Trdata, królowej Aszchen i Chosrowiducht
(Սրբոցն Տրդատայ թագաւորին եւ Աշխէնի տիկնոջն եւ Խոսրովիդխտոյն).

Trzy postacie ważne dla początków chrześcijaństwa w Armenii. Król Trdat początkowo prześladował chrześcijan, ale pod wpływem cudownego widzenia, jakie miała jego siostra Chosrowiducht, zaprzestał prześladowań, uwolnił z lochu Grzegorza, został przez niego uzdrowiony, następnie przyjął chrzest wraz ze swą żoną, siostrą i dworem.
Jako datę chrztu przyjmuje się rok 301. Stąd uważa się króla Trdata jako pierwszego władcę w historii, który przyjął chrześcijaństwo.
Razem z królem Trdatem do grona świętych zostały zaliczone jego żona Aszchen i jego siostra Chosrowiducht.
Królowa Aszchen i siostra króla Chosrowiducht miały ofiarować swoje klejnoty na budowę kościołów. Po śmierci króla Trdata (317) zamieszkały w Garni (z ówczesnego zespołu pałacowego, zachowała się tam stara rzymska świątynia, stanowiąca dziś jedną z turystycznych atrakcji Armenii).

Ci pierwsi chrześcijańscy władcy Armenii nie tylko uczynili krok przełomowy w historii kraju, jakim było przyjęcie chrześcijaństwa, ale położyli też ogromne zasługi w propagowaniu nowej religii, w budowie pierwszych świątyń, we wspieraniu działań misyjnych prowadzonych przez Kościół.

11 lipca 2017
Świętych patriarchów, synów i wnuków św. Grzegorza Oświeciciela: Aristakesa, Wrtanesa, Grigorisa i Daniela
(Սրբոց հայրապետացն' որգտց եւ թոռանց սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին, Արիստակիսի, Վրթանիսի, Գրիգորիսի եւ Գանիէլի).

Grzegorz Oświeciciel miał dwóch synów: młodszego Aristakesa (bezżenny; ojciec wyznaczył go na swego następcę jak głowę Kościoła, gdy sam ok. 320 r. wycofał się do pustelni na Górze Sepuh) oraz starszego Wrtanesa (żonaty, miał dwóch synów Grigorisa i Husika, został patriarchą po śmierci swego brata Aristakesa).
Aristakes i Wrtanes, czyli drugi i trzeci patriarcha Armenii, doznali wielu prześladowań ze strony ówczesnych pogańskich możnowładców i kapłanów, którzy bronili starych pogańskich wierzeń.
Synami Wrtanesa i wnukami Grzegorza byli: Husik (patriarcha Armenii po swym ojcu Wrtanesie, także czczony jako święty) oraz Grigoris (wyświęcony na biskupa dla plemion Iberii i Albanii Kaukaskiej, gdzie poniósł śmierć męczeńską podczas pracy misyjnej; słynne było jego sanktuarium w Amarasie w prowincji Arcach - dzisiejszy Górski Karabach).
W tym dniu czczony jest także Daniel – biskup pomocniczy ustanowiony przez Grzegorza Oświeciciela, który, jak się przyjmuje, był także patriarchą przez kilka miesięcy w 347 r., po Husiku.
Zatem jako pierwsi patriarchowie Armenii są wymieniani: św. Grzegorz Oświeciciel, św. Aristakes, św. Wrtanes, św. Husik, św. Daniel I, Pharen I, św. Nerses Wielki (jego wspomnienie liturgiczne było w ubiegłym tygodniu, 3 lipca). Przewodzili oni Kościołowi ormiańskiemu w latach 301-373.

13 lipca 2017
Św. Elizeusza proroka (Սրբոյն Եղիսէի մարգարէին) - święty Starego Testamentu.

15 lipca 2017
Świetych 12 Apostołów oraz św. Piotra i Pawła (Սրբոց երկոտասան առաքելոցն, եւ գլխաւորացն' Պետրոսի եւ Պօղոսի)

Przyjęto tu brzmienie imion: Trdat (można spotkać pisownię: Tiridates, Tirydates, Tyridates…), Wrtanes (spotykana także pisownia: Wertanes, Wartanes), Aristakes (inna pisownia: Arystaces)… Takie brzmienie jest najbliższe wymowie ormiańskiej i takie przyjął prof. Krzysztof Stopka w książce Armenia christiana, Kraków 2002.

ks. prof. Józef Naumowicz

 

 
Mesrop i Sahak z uczniami
Obie sceny ocalenia – na płaskorzeźbie z orm. kościoła pw. Świętego Krzyża z X w.
(Achtamar – wyspa na jez. Wan).
W obrządku ormiańskim od niedzieli Zesłania Ducha Świętego przypadają liturgiczne wspomnienia kolejnych wielkich świętych z początków Kościoła w Armenii: w 1. tygodniu wspomnienie św. Gajany i Rypsymy, a także uwolnienia św. Grzegorza z jamy, w 2. tygodniu - św. Nino i Mane, towarzyszek Gajany i Rypsymy, w 3. – odnalezienia relikwii św. Grzegorza. W tym, 4. tygodniu dalsze wspomnienia najważniejszych postaci z tego okresu:

3 lipca

Św. Nersesa Wielkiego patriarchy i Chada biskupa (Սրբոցն Մեծին Ներսիսի հայրապետին եւ Խադայ եպիսկոպոսին).
Nerses - arcybiskup i patriarcha Armenii w latach 353-373. Tak bardzo przyczynił się do umocnienia Kościoła Ormiańskiego założonego nieco ponad pół wieku wcześniej przez św. Grzegorza Oświeciciela, do obrony czystości wiary, do rozwoju działań dobroczynnych na rzecz ubogich, że potomność nadała mu przydomek „Wielki”. Dbał również o rozwój kościelnego szkolnictwa, tworząc placówki, w których nauczano języka greckiego i syryjskiego (nie istniał wtedy jeszcze alfabet ormiański, nawet teksty ormiańskie, jeśli istniały, zapisywano alfabetem greckim bądź syryjskim). Z tym patriarchą, zwłaszcza w działaniach dobroczynnych współpracował biskup pomocniczy Chad, czczony po śmierci również jako wielki święty. Był ściśle związany z Nersesem, stąd Kościół czci ich w tym samym dniu.

4 lipca
Świętych Daniela proroka i trzech młodzieńców (Սրբոցն Դսւնիէլի մարգարէին եւ երից մանկանցն).
To święci Starego Testamentu, znani z Księgi Daniela.
Trzej młodzieńcy, gdy nie chcieli oddać hołdu posągowi zbudowanemu na rozkaz babilońskiego króla Nabuchodonozora, zostali wrzuceni do rozpalonego pieca, tam śpiewali słynną pieśń na chwałę Boga (Dn 3,51-99). Zostali cudownie ocaleni.

Daniel wrzucony do jamy z lwami, modli się o ocalenie.

6 lipca
Świętych tłumaczy Sahaka i Mesropa (Սրբոց թարգմանչացն Սահակայ եւ Մեսրոպայ). To pierwsi ormiańscy tłumacze.
Gdy ok. 406 r. mnich Mesrop Masztoc ułożył ormiańskie litery tworząc oryginalny alfabet, wraz z patriarchą Sahakiem Partewem przystąpił do udostępnienia w rodzimym języku podstawowych ksiąg religijnych. Obaj przełożyli na język ormiański całą Biblię (przekład ukończony w latach 410-414), następnie księgi liturgiczne potrzebne do odprawiania mszy, a także najważniejsze pisma Ojców Kościoła.
Pierwsi ormiańscy tłumacze skupili też wokół siebie uczniów, którzy pomagali im w tłumaczeniach, ale także zaczęli tworzyć nową literaturę chrześc. W ten sposób, już w poł. V w., położyli podwaliny pod kulturę i literaturę ormiańską. Wtedy też język ormiański wszedł na stałe do liturgii kościelnej (zastąpił teksty greckie i syryjskie), a również do administracji państwowej wypierając z niej języki perski i aramejski.
 

ks. prof. Józef Naumowicz

 

 Odnalezienie relikwii św. Ojca naszego Grzegorza Oświeciciela
Գիւտ Նշխարաց Սրբոյ Հօրն մերոյ Դրիգորի Լուսաւորչին

Według tradycji, Grzegorz Oświeciciel, apostoł Armenii, w ostatnich latach życia, poświęcił się modlitwie i prowadził życiu ascetyczne w samotności, w jaskini Mane na Górze o nazwie Sepuh (wzniesienie leży w górnym biegu Eufratu, niedaleko miasta Erzurum – bizantyńskiego Theodosiopolis, w starożytności była to prowincja Daranaghi, pierwsza prowincja Wielkiej Armenii). Gdy Grzegorz zmarł tam ok. 328 r., jego ciało znaleźli pasterze, którzy je pochowali pod stosem kamieni nie wiedząc, że był on głową Kościoła ormiańskiego. Nieco później, jeden z jego uczniów, Garnik z Basen, gdy w wizji dowiedział się, gdzie jest miejsce pochówku, udał się do Sepuh i tam odnalazł relikwie. Przeniósł je do niedalekiej miejscowości Tordan (gdzie, wg jednej z tradycji, miał być pochowany także Trdat III, pierwszy chrześcijański król Armenii) i tam je pochował. Z czasem relikwie św. Grzegorza Oświeciciela stały się przedmiotem wielkiej czci w Kościele ormiańskim.

Prawica św. Grzegorza (przedramię) to jedna z najważniejszych świętości Kościoła ormiańskiego, przechowywana tam, gdzie jest katolikos Kościoła ormiańskiego (w swoim czasie była w Armenii Cylicyjskiej). Obecnie w katolikosacie w Eczmiadzynie. Jest wynoszona na czas największych uroczystości. Co siedem lat jest używana przez katolikosa podczas błogosławienia świętego oleju - myronu.

Relikwie św. Grzegorza Oświeciciela w katedrze pod jego wezwaniem w Erewaniu.

Kiedy miejscowość Tordan, gdzie był grób św. Grzegorza, znalazła się w granicach państwa bizantyńskiego, pozostałe tam relikwie apostoła Armenii zostały przewiezione do Konstantynopola, a stamtąd, jak się przypuszcza, podczas sporów ikonoklastycznych w VIII/IX, do Neapolu. Stąd Neapol jest ważnym ośrodkiem kultu relikwii św. Grzegorza. 

Z okazji 1700-lecia chrztu Armenii, papież Jan Paweł II przekazał Kościołom ormiańskim relikwie św. Grzegorza Oświeciciela:
– 11 XII 2000 r. katolikosowi Gareginowi II – zwierzchnikowi ormiańskiego Kościoła apostolskiego podczas jego wizyty w Rzymie,
– 18 II 2001 ormiańskokatolickiemu patriarsze Cylicji Nersesowi Piotrowi XIX (fragment czaszki - relikwię przechowywaną dotąd w Neapolu).

ks. prof. Józef Naumowicz, 2017

 

19 czerwca
Święte Nino i Mane

Świętych Młodzianków z Betlejem i św. Akacjusza Męczennika
(Սրբոց Մանկանցն Բեթղեհէմի եւ Ակակիոսի վկային)
To wspomnienie niewinnych dzieci zabitych w Betlejem z rozkazu Heroda w czasie narodzenia Jezusa (Mt 2, 16-18) a także Akacjusza (Achacy) - żołnierza z Kapadocji, który poniósł śmierć męczeńską u stóp góry Ararat na początku II w.

20 czerwca
Świętych Nino i Mane (Սրբոցն կուսանացն' Նունեայ եւ Մանեայ
Według tradycji ormiańskiej, Nino (nazywana także Nune) i Mane towarzyszyły św. Gajanie i Rypsymie. Razem uciekły przed prześladowaniami z Cesarstwa Rzymskiego chroniąc się w Armenii. Zdołały jednak uniknąć śmierci męczeńskiej z rąk króla Trdata, jaką poniosły ich towarzyszki.
Opatrzność Boża wyznaczyła im inne role.
Nino udała się na północ, na tereny Gruzji. Tam nawróciła króla Kartli Miriana i jego żonę, i stała się apostołką Gruzji. Jest przedstawiana z krzyżem w prawej dłoni (krzyż wykonany z gałązek winorośli, związanych kosmykiem włosów, które Nino sobie obcięła).

Mane wybrała życie pustelnicze. Przebywała w grocie u stóp Góry Sepuh w górnym biegu Eufratu (Armenia zachodnia, dziś: płn.-wsch. Turcja). Przed samą jej śmiercią w pobliże tej groty przybył Grzegorz Oświeciciel, który wtedy przekazał kierowanie Kościołem i wybrał życie pustelnicze. Po jej śmierci pochował ją, i sam pozostał w tej samej grocie do końca swego życia (pochowany w Tortan).

Święci Sergiusz i Bakchus

22 czerwca
Świętych męczenników Sergiusza i Bakchusa (Սրբոց սրբոց վկայիցն Սարգսի եւ Բագոսի)
Żołnierze rzymscy znad Eufratu, straceni za wiarę podczas prześladowań na pocz. IV w.: Bakchus zamęczony nad Eufratem, Sergiusz ścięty mieczem w Syrii (wokół jego grobu powstało miasta Sergiopolis, dzis. Resafa w Syrii, słynny ośrodek pielgrzymkowy). Jako patroni żołnierzy byli bardzo popularni na Wschodzie. Poświęcono im wiele kościołów, np. znany kościół św. Sergiusza i Bakchusa w Konstantynopolu.

24 czerwca
Świętych: męczennika Mokiosa kapłana i Kotratiosa żołnierza
(Սրբոց Մովկիմայ քահանային եւ Կոտրատիոսի զինաւորին)

ks. prof. Józef Naumowicz