default_mobilelogo

Święto Objawienia i Chrztu Pańskiego (Epifanii)
* Ton Astwacahajtnutian * Տօն Աստուածայայտնութեան *
Astwacahajnutiun, czyli Objawienie Pańskie. Jest to pamiątka trzech wydarzeń z życia Jezusa Chrystusa: Narodziny w Betlejem, przybycie mędrców ze Wschodu do Betlejem i chrzest Jezusa w Jordanie. W czasie świątecznej liturgii główny akcent położony jest na to trzecie wydarzenie. Dlatego też kapłan do naczynia z wodą wlewa święty olej "myron", a następnie zanurza w tej wodzie krzyż i udziela uroczystego błogosławieństwa.   
Ksiądz błogosławiąc świętym krzyżem, św. Ewangelią i świętym olejem, przyzywa nad nią mocy Ducha Świętego, aby:
mogła ona czynić domy szczęśliwymi, leczyć chorych, zbawiać dusze, jak też ciała, i by służyła do spełnienia wszystkich potrzeb”. 
(modlitwa z błogosławienia wody). Stąd zwyczaj zabierania tej wody do domów.



Katolikos-patriarcha Cylicji dla Ormian katolików Rafael Bedros XXI
będzie przewodniczył świątecznej liturgii z błogosławieństwem wody,
w katedrze pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
w Moskwie 6 stycznia 2022 r. o godzinie 12.00 
(parafia ormiańskokatolicka pw. św. Grzegorza Oświeciciela w Moskwie)

Ks. Petros Yesayan, proboszcz moskiewskiej parafii, jednocześnie wikariusz biskupi na Rosję ormiańskiego Kościoła katolickiego, serdecznie zaprasza wszystkich wiernych do udziału w tej ważnej uroczystości.
Będzie to historyczne wydarzenie dla ormiańskiego Kościoła w Rosji!
W tej liturgii, jak i w pozostałych mszach ormiańskokatolickich w moskiewskiej parafii, można uczestniczyć za pośrednictwem transmisji na kanale YouTube katedry w Moskwie: https://www.youtube.com/channel/UCv_ztXSXtfmUW_fSF08kFIA/featured 
Patriarcha odprawi również świąteczne liturgie dla innych wspólnot ormiańskokatolickich w Rosji:
✅ w Krasnodarze i Biełorieczeńsku - 8 stycznia     ✅ w Soczi - 9 stycznia      ✅ w Wieniowie - 10 stycznia.
żródło: Instagram ks. Petrosa Yesayana, strona Ordynariatu

UWAGA:  Liturgia w WARSZAWIE w niedzielę 9 stycznia, która była planowana w kaplicy Matki Bożej przy ul. Łazienkowskiej,
ze względu na obostrzenia sanitarne zostaje przeniesiona do kościoła na Bielanach, na godz. 9.00.
Natomiast msza św. w GDAŃSKU, planowana na 16 stycznia, zostanie odprawiona w późniejszym terminie.

 
Jak co roku, weźmy żywy udział w ormiańskich Mszach Świętych z okazji święta Objawienia Bożego (Astwacahajtnutiunpołączonych z błogosławieństwem wody świętym myronem, wyjątkowo uroczystym w tradycji ormiańskiej:


♦ 5 stycznia 2022 (środa) godz. 16.00 
 
Kraków, kościół św. Mikołaja, ul. Kopernika 9

♦ 6 stycznia 2022 (czwartek) - godz. 11.00, Gliwice, kościół św. Trójcy, ul. Mikołowska 8.

♦ 6 stycznia 2022 (czwartek) - godz. 16.00, Wrocław, kościół Bożego Ciała, ul. Bożego Ciała 1.

♦ 9 stycznia (niedziela), godz. 9.00 Warszawa, kościół na warszawskich Bielanach, ul. Dewajtis 5.

♦ 16 stycznia (niedziela) godz. 13.30 Gdańsk, kościół św. Piotra i Pawła, ul. Żabi Kruk 3.

Proszę o przyniesienie pojemników na wodę święconą.
*

Planujemy, że na początku lutego odbędą się w Warszawie kolejne warsztaty muzyczne śpiewu ormiańskiego, które poprowadzi Andrij Szkrabiuk ze Lwowa. Zakończą się Mszą św. w niedzielę 6 II. Już teraz serdecznie zapraszam.

z miłą pamięcią w modlitwie 
ks. Józef Naumowicz

1 STYCZNIA - ŚWIĘTO NADANIA IMIENIA JEZUS
Ton Tynorenutian jew Anwan Tiaryn mero Hisusi Kristosi
Տօն Տնօրէնութեան եւ Անուան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի

(w Kościele łacińskim w tym dniu przypada UROCZYSTOŚĆ ŚWIETEJ BOŻEJ RODZICIELKI MARYI)

Istnieje wiele imion, którymi określano Syna Bożego. 
Jednak imieniem własnym Wcielonego Słowa jest Imię Jezus. Ono bowiem zostało nadane Mu przez samego niebieskiego Ojca:
"W szóstym miesiącu (od zwiastowania Zachariaszowi narodzenia św. Jana Chrzciciela) posłał Bóg anioła Gabriela do miasta zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef (...). Anioł rzekł do Niej: "Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna i nadasz Mu imię Jezus" (Łk 1, 26-31).
Św. Mateusz przypomina, że to samo polecenie otrzymał również św. Józef:
"Anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: "Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów" (Mt 1, 20-21).
Etymologicznie hebrajskie imię Jezus znaczy tyle, co "Jahwe zbawia". Tak więc imię było synonimem posłannictwa, celu, dla którego Syn Boży przyszedł na ziemię. Imię to nadano Synowi Bożemu w ósmym dniu po narodzeniu, który liturgicznie przypada dnia 1 stycznia. Św. Łukasz tak nam krótko opisuje to wydarzenie:
"Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie (Matki)." (Łk 2, 21).
Na stronie Patriarchatu Ormiańskiego Kościoła Katolickiego (www.armeniancatholic.org) został opublikowany, opracowany w Libanie, kalendarz liturgiczny na rok 2022.


 
25 grudnia 2021 roku odeszła do Pana
IRENA ROMASZKAN

"Skromnie i cicho odchodzą świadkowie historii tej wielkiej, ale często strasznej. Miałam okazję poznać Panią Irenę kiedy przygotowywałam biogram Jej Ojca, Mieczysława Romaszkana (brata m. in. ks. Kazimierza Romaszkana)."
Pochowana została 29 grudnia 2021 r. na cmentarzu w Trzebnicy.
Świeć Panie nad Jej duszą. Niech spoczywa w pokoju.

 

24 grudnia 2021 roku odeszła do Pana

ANTONINA Z BOHOSIEWICZÓW TERLECKA.

Świeć Panie nad Jej duszą. Niech spoczywa w pokoju.


za FB 
Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego


 

WIECZNE ODPOCZYWANIE RACZ JEJ DAĆ, PANIE...  
nekrolog z Gazety Wyborczej
 
Kalendarz FKiDOP na 2022 r. prezentuje wybrane eksponaty ze zbiorów Fundacji, w tym niezwykle cenne naczynia i szaty liturgiczne, obrazy, starodruki i rękopisy. W ubiegłym roku minęło 15 lat istnienia Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, dlatego warto przypomnieć różne kierunki jej działań, a przy tej okazji pokazać m.in. ich efekty.
 Zasoby Fundacji wciąż się powiększają, gromadzone są armenika, przekazywane są rodzinne spuścizny.  
W kalendarzu, oprócz świąt kościoła łacińskiego, zaznaczono najważniejsze święta obchodzone w obrządku ormiańskim, które podane są za kalendarzem liturgicznym ormiańskiego Kościoła katolickiego na rok 2022, opracowanym przez Patriarchat tego Kościoła w Bzommar, w Libanie.
23 grudnia 2021 r. w Bejrucie w Libanie, opublikowano życzenia katolikosa-patriarchy Cylicji dla Ormian katolików Rafaela Bedrosa XXI (Rafała Piotra XXI) Minassiana, które złożył wiernym ormiańskiego Kościoła katolickiego z okazji Świąt Bożego Narodzenia i nadchodzącego nowego roku.
W swoim wystąpieniu Patriarcha mówił m.in. o tym, że lata 2020-2021 zapiszą się w historii jako lata walki ludzi na całym świecie z epidemią i jej skutkami. Również pojawiają się w tym czasie niebezpieczne trendy dążące do niszczenia rodziny – tej jednej z najświętszych rzeczy, które Bóg stworzył.
Ormianie dodatkowo przeżywają skutki ostatniej wojny o Arcach – ból po jej ofiarach, brak stabilizacji, bezdomność.
Wspomniał, że 24 września przyjął powierzoną Mu tą bardzo odpowiedzialną misję - został powołany na Katolikosa - Patriarchę Cylicji dla Ormian katolików, którą dzięki Bożej pomocy pełni, przyjmując jako przesłanie słowa Ewangelii: „Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię. Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem, a znajdziecie ukojenie dla dusz waszych. Albowiem jarzmo moje jest słodkie, a moje brzemię lekkie.”. (Mt. 11, 28-30)
Składając świąteczne życzenia prosi by troszczyć się o rodziny, by w oparciu o nie budować zdrowe społeczeństwo i mieć siłę stawić czoła wszelkim trudnościom. W zakończeniu zapewnił o swojej nieustannej modlitwie do Boga o obfite łaski i przekazuje swoje błogosławieństwo Patriarchy.

 

                   

 św. Nerses Sznorhali,
NARODZENIE*

Narodziłeś się w naszym ludzkim ciele Ty, który byłeś najpierw zrodzony bezcieleśnie z Ojca: odjąłeś ból pierwszego człowieka okrytego liśćmi, dzięki Twoim pieluchom.

O Ty, Słowo, leżysz w żłobie [należącym do zwierzęcia], które słów nie wymawia, aby stać się pokarmem tego, który jest obdarzony słowem. O Ty, światło objawione przez światło gwiazdy: Magowie dzięki niej Tobie oddali pokłon.
Chóry anielskie zstąpiły do jaskini i Tobie służyły w czasie Twojego świętego narodzenia; one doniosły pasterzom zwiastując im dobra nowinę i śpiewały: "Chwała na wysokościach".

* Z poematu „Jezus, Syn jedyny Ojca” św. Nersesa Sznorhali, w przekładzie ks. Marka Starowieyskiego.

Nerses Sznorhali (Wdzięczny), Սուրբ Ներսես Շնորհալի (Ներսես Դ Կլայեցի, Ներսես Երգեցող; 1102 – 1178) Patriarcha ormiański - teolog, wielki chrześcijański pisarz i poeta, Święty apostolskiego Kościoła ormiańskiego oraz Kościoła katolickiego. Działał  na rzecz zjednoczenia Kościołów chrześcijańskich.

 

św. Matka Teresa z Kalkuty
BOŻE NARODZENIE

Zawsze, ilekroć uśmiechasz się do swojego brata i wyciągasz do niego ręce, jest Boże Narodzenie.
Zawsze, kiedy milkniesz, aby wysłuchać, jest Boże Narodzenie.
Zawsze, kiedy rezygnujesz z zasad, które jak żelazna obręcz uciskają ludzi w ich samotności, jest Boże Narodzenie.
Zawsze, kiedy dajesz odrobinę nadziei „więźniom”, tym, którzy są przytłoczeni ciężarem fizycznego, moralnego i duchowego ubóstwa, jest Boże Narodzenie.
Zawsze, kiedy rozpoznajesz w pokorze, jak bardzo znikome są twoje możliwości i jak wielka jest twoja słabość, jest Boże Narodzenie.
Zawsze, ilekroć pozwolisz by Bóg pokochał innych przez ciebie, zawsze wtedy, jest Boże Narodzenie.

Matka Teresa z Kalkuty MC, właśc. Agnes Gonxha Bojaxhiu (ur. 26 sierpnia 1910 r. w Skopje w Imperium Osmańskim, zm. 5 września 1997 w Kalkucie w Indiach) – albańska zakonnica, założycielka zgromadzenia Misjonarek Miłości. W 1979 roku otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla, a rok później najwyższe indyjskie odznaczenie państwowe – order Bharat Ratna – za pracę humanitarną. Święta Kościoła katolickiego.

 
 

Christos cnaw jew hajtnecaw! – Orhnial e hajtnutiun Christosi.
Chrystus się narodził i objawił
– Błogosławione jest objawienie Chrystusa

Z okazji świąt Narodzenia i Objawienia Bożego,

składam serdeczne życzenia wszystkim Ormianom w Polsce,
także ich Sympatykom i Przyjaciołom,
licznym Rodzinom polsko-ormiańskim / ormiańsko-polskim.
Wszystkim życzę zdrowych, błogosławionych Świąt,
by przyniosły nam one jak najwięcej duchowych mocy,
pokoju i nadziei, tak bardzo dzisiaj potrzebnych.

ks. Józef Naumowicz  

*

 




Światowy Dzień Pokoju – ustanowiony z inicjatywy francuskiego filozofa, podróżnika i humanisty Raoula Follereau przez papieża Pawła VI listem z 8 grudnia 1967, skierowanym nie tylko do wiernych Kościoła katolickiego, ale do wszystkich ludzi dobrej woli. Obchodzony jest 1 stycznia. 
*
21 grudnia 2021 r. w papieskim biurze prasowym ogłoszono, podpisane 8 grudnia 2021 r. w Watykanie, orędzie papieża Franciszka na 55. Światowy Dzień Pokoju, który obchodzony będzie 1 stycznia 2022 r.. W przesłaniu tym Ojciec Święty pisze o drodze pokoju, która niestety wciąż pozostaje odległa od realnego życia. Na świecie nasilają się wojny i konflikty. Wskazuje trzy drogi budowania pokoju.
Temat tegorocznego orędzia brzmi: „Dialog międzypokoleniowy, edukacja, praca: narzędzia budowania trwałego pokoju”. 
 

W rozmowie z włoską agencją misyjną AsiaNews patriarcha Rafael Bedros XXI powiedział: "Armenia i Turcja są gotowe do powołania swych wysłanników na rozmowy w celu unormowania stosunków między nimi." 
Wypowiedź ta nawiązywała do oświadczenia tureckiego ministra spraw zagranicznych Mevluta Çavuşoğlu z 13 grudnia 2021 r., iż jego kraj i Armenia uzgodnią wzajemne mianowanie swych wysłanników specjalnych do przedyskutowania “środków” w celu normalizacji stosunków między nimi. Przedmiotem rozmów będzie także wznowienie połączeń lotniczych między Stambułem a Erywaniem.
W 2009 oba kraje podpisały historyczne porozumienie pokojowe o przywróceniu kontaktów i ponownym otwarciu granic, którego jednak do dziś nie ratyfikowano a stosunki wzajemne pozostają napięte.
Kaplica św. Jana Chrzciciela w pobliżu wsi Hartagyugh (prow. Lori, Armenia), znajduje się na wysokości 2157 metrów, na trudno dostępnym wzgórzu. By do niej dojść
trzeba wspiąć się ok. 3 km od wioski Hartagyugh lub Mets Parni. Droga jest stroma i trudna. Sanktuarium, jedno z siedmiu najważniejszych miejsc pielgrzymek. Kaplica otoczona jest wielka czcią i miłością przez wiernych. Wierzący w moc wstawiennictwa Marii Panny i św. Jana Chrzciciela otrzymali wiele łask, zostali uzdrowieni z poważnych chorób.
Nie zachowała się pierwotna kaplica. Była trzykrotnie wysadzana w powietrze i palona w czasie reżimu komunistycznego, i trzykrotnie odrestaurowana staraniem mieszkańców wsi. Obecna pochodzi z 1958 r.
Wokół kaplicy pielgrzymi ustawili setki chaczkarów. 
zdjęcia: FB Hratchia Gasparyan
IV niedziela „adwentu” w obrządku ormiańskim (Դ. Կիրակի Յիսնակաց)
W tej Ewangelii Jezus umacnia naszą nadzieję, zapewniając, że Bóg zaprasza każdego z nas, kto chce przyjąć Jego obietnicę, na wspaniałą ucztę weselną. Odpowiedzią na to zaproszenie ma być nasza wiara, ale także miłość, jaką okazujemy wszystkim ludziom.
Obraz uczty ukazuje sedno miłości. Miłość Boga z jednej strony domaga się wszystkiego od nas. A z drugiej strony wszystko ofiaruje. Wszystkiego się od nas domaga, abyśmy nic nie zatrzymali dla siebie. W dzisiejszej przypowieści Jezus ukazuje nam to przez wezwanie na ucztę. Największym darem jaki możemy ofiarować drugiemu człowiekowi jest nasza obecność, nasz czas, nasza uwaga. Jak bardzo cierpi drugi człowiek, gdy nie otrzymuje tego od bliźnich.
Bóg przygotował dla nas ucztę. Ma największy dar: swoją miłość do nas. Przypowieść o uczcie pokazuje, że może być i tak, że odtrącimy Boga, Jego dary i Jego samego. Bo są ważniejsze sprawy, interesy, rzeczy, którymi trzeba się zająć lub relacje, które stawiamy przed Nim. Miłość wszystko zabiera i wszystko daje. 
"Jeszcze słowo o człowieczeństwie i hojności. Jezus mówi nam, że kiedy wydajesz ucztę, nie zapraszaj tych, którzy odwzajemnią twoje zaproszenie, ale ugość tych, którzy nie mogą się odwzajemnić, ciebie zaprosić i dać coś w zamian. To przesłanie Chrystusa jest bardzo trudne, ale jeśli naprawdę chcemy nazywać się Jego uczniami, musimy wypełniać Jego przykazania, a zwłaszcza otwierać nasze serca na wszystkich bez wyjątku. Pomagajmy najbiedniejszym i najbardziej potrzebującym, a nawet naszym wrogom. Wtedy  otrzymamy piękną nagrodę w Królestwie Niebieskim." (ks. H.K.)

 VATICAN NEWS; https://www.chwila-jezuici.pl/
 
"Niepokalane Poczęcie" Francisco de Zurbarán;
National Gallery w Londynie
 

9 grudnia 2021 r. - Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi, Bogurodzicy
(w Kościele rzymskokatolickim obchodzona jest 8 grudnia)
Ton anarat juchuthjan serbo kusin Mariamu Astwacacni
Տօն Անարատ Յղութեան Սրբոյ Կուսին Մարիամու Աստուածածնի

Tylko obrządek katolicki ma w nazwie święta „Niepokalane” Poczęcie, inne wyznania chrześcijańskie, prawosławne i orientalne, obchodzą 9 grudnia „Święto poczęcia Najświętszej Panny Maryi” (też taką nazwę nosi to święto w ormiańskim Kościele apostolskim: Տօն U. Կոյս Մարիամի Յղութեան). Kościół na Wschodzie nigdy prawdy o Niepokalanym Poczęciu Maryi nie ogłaszał, gdyż była ona tam powszechnie wyznawana i praktycznie nie miała przeciwników.

Prawdę, że Maryja, napełniona „łaską” przez Boga (Łk 1, 28), została odkupiona od chwili swego poczęcia, Kościół katolicki wyznawał od wieków, a oficjalnie potwierdził ją poprzez dogmat, ogłoszony uroczyście  8 grudnia 1854 r. bullą Ineffabilis Deus, papież Pius IX w bazylice św. Piotra w Rzymie w obecności 54 kardynałów i 140 arcybiskupów i biskupów. Papież pisał tak:
Ogłaszamy, orzekamy i określamy, że nauka, która utrzymuje, iż Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia - mocą szczególnej łaski i przywileju wszechmocnego Boga, mocą przewidzianych zasług Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego - została zachowana nietknięta od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego, jest prawdą przez Boga objawioną i dlatego wszyscy wierni powinni w nią wytrwale i bez wahania wierzyć.

» "Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny" (brewiarz.pl) 
 Uroczystość Niepokalanego Poczęcia w zgromadzeniu ormiańskich Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP:
» w Bzommar - Liban (VAICAN NEWS)     » w Giumri (VAICAN NEWS)      
»  w Rzymie (VAICAN NEWS)

 

  PARAFIA POŁUDNIOWA 


Pierwszą Mszę świętą w intencji śp. abpa Józefa Teofila Teodorowicza w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Ryczeniu odprawił ks. Tadeusz Isakowicz – Zaleski dnia 26 października 2008 roku przy okazji poświęcenia stojącego na placu przykościelnym pomnika upamiętniającego świetlaną postać Arcybiskupa. Proboszczem w Osetnie (nasza parafia) był wówczas ks. Jan Baszak. Od tamtej pory w pierwszą niedzielę grudnia odprawiana jest u nas barbórkowa Msza św. w intencji okolicznych górników i abpa J.T.Teodorowicza, bowiem właśnie 4 grudnia 1938 roku Dobry Pan zamknął Jego oczy.
W październiku (2021 r.) ukazał się długo oczekiwany, nowy Modlitewnik ormiańskiego Kościoła katolickiego. Publikacja została sfinansowana przez patriarchę katolikosa Rafaela Bedrosa XXI Minassiana i Papieskie Stowarzyszenie „Pomoc Kościołowi w Potrzebie” (Օգնություն Եկեղեցու Կարիք  - Kirche in Not - Aid to the Church in Need), przy wsparciu katolickich organizacji charytatywnych.
Modlitewnik opracowany został, z wielkim nakładem pracy, przez duchownych ormiańskokatolickich Armenii. Jest bardzo obszerny (384 strony!), zawiera zbiór wielu modlitw, modlitwy Ojców Kościoła, nabożeństwa (np. Drogi Krzyżowej), pieśni z komentarzami, przedstawia doktrynę wiary chrześcijańskiej.
Modlitewnik poprzedzony jest wstępem, zawierającym słowa katolikosa Rafela Bedrosa XXI wyrażające nadzieję, że publikacja będzie służyć wiernym do rozwoju duchowego i umacniania wiary. Patriarcha zapewnia o swojej modlitwie za czytających te słowa i ich rodziny, ojcowskie błogosławieństwo dla nich, a przede wszystkim dla autorów modlitewnika.

Na razie został wydrukowany w ograniczonej ilości. Dzięki wsparciu wiernych byłby możliwy druk większej ilości.

Msza św. w obrządku ormiańskim, którą w niedzielę, 5 grudnia 2021 r. o godz. 9.00 w kościele pokamedulskim na warszawskich Bielanach odprawił ks. Józef Naumowicz. Śpiewy prowadził Andrij Szkriabiuk, kantor zajmujący się śpiewem ukraińskosłowiańskim, greckobizantyjskim, gruzińskim i ormiańskim, kierownik chóru Ormiańskiej Katedry we Lwowie.
Msza św. sprawowana była w dwóch intencjach:  abpa Józefa Teodorowicza w 83. rocznicę jego śmierci i śp. Roberta Pożarskiego, zmarłego 29 listopada 2021 r., wybitnego śpiewaka gregoriańskiego i znawcę muzyki dawnej.

  

Kim jesteśmy?
Jesteśmy Katolickim Kościołem Wschodnim, pełnoprawnym członem Kościoła Katolickiego, uznającym władzę i autorytet Biskupa Rzymu. Wyróżnia nas starożytny obrządek ormiański.

czytaj więcej
Obrządek ormiański
Obrządek ormiański wywodzi się z Armenii, z tradycji św. Bazylego. Uformowany przez św. Grzegorza Oświeciciela. Charakterystycznym wyróżnikiem jest język liturgiczny - grabar czyli język staroormiański.
czytaj więcej