W tygodniu po I niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego w liturgii ormiańskiej przypadają ważne wspomnienia:
12 czerwca
Świętej Rypsymy (Hripsime) i towarzyszek (dosłownie: świętych dziewic Rypsymidek - Սրբոց Հռիփսիմեանց կուսանացն);
13 czerwca
Świętej Gajany (Gajane) i towarzyszek (dosłownie: świętych dziewic Gajanidek - Սրբոց Գայիանեանց կուսանացն), wtorek;
15 czerwca
Św. Jana Chrzciciela i św. Atenogenesa biskupa (Սրբոցն Յովհաննու Կարապետին եւ Աթանագինեայ եպիսկոպոսին);
17 czerwca
Świętego naszego Ojca Grzegorza Oświeciciela uwolnienie z lochu / jamy (Սրբոյ Հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին ելն ի վիրապէն;
Wspominamy zatem pierwsze męczennice Armenii, których męczeńska krew leży u podstaw wprowadzenia chrześcijaństwa w tym kraju: grupę ok. 40 dziewcząt, które pod przewodnictwem Gajany poświęciły się Bogu, wybierając życie w bezżeństwie. Podczas prześladowań uciekły z Cesarstwa Rzymskiego i ok. 300 r. schroniły się w Armenii. Tam jednak, ówczesny pogański król Trdat III, który daremnie zabiegał o rękę jednej z nich - Rypsymy, skazał je wszystkie na śmierć przez ukamienowanie.
Po egzekucji młodych chrześcijanek, król popadł w straszną chorobę. Zamienił się w dzika – mówią przekazy. Od tego szaleństwa mógł go uwolnić – jak zostało objawione we śnie jego żonie - jedynie Grzegorz, więziony od lat w głębokiej jamie (dziś: Chor Wirap, przy Artaszacie ówczesnej stolicy Armenii).
Gdy Grzegorz został uwolniony z lochu, uzdrowił króla Trdata. Wtedy król uwierzył w moc wiary chrześcijańskiej, wraz z dworem przyjął chrzest i zaczął wprowadzać w swym kraju prawdziwą wiarę. W ten sposób Armenia stała się oficjalnie pierwszym na świecie krajem chrześcijańskim.
Na miejscu męczeństwa i grobów niewinnych chrześcijanek w Wagharszapacie (Eczmiadzyn), trzy wieki później powstały piękne kościoły, zachowane do dziś: świętej Rypsymy (618 r.) i świętej Gajany (630 r.). W podziemiach są relikwie - groby obu męczennic.
Współczesny tym wydarzeniom z początku IV w. był Atenogenes, biskup Sebasty w Armenii Zachodniej, należącej wtedy do Cesarstwa Rzymskiego. W wyniku ówczesnych prześladowań poniósł śmierć męczeńską, gdy odmówił złożenia ofiar bóstwom pogańskim.
ks. prof. Józef Naumowicz