default_mobilelogo
ARMENIA

„RADOŚĆ MIŁOŚCI przeżywana w rodzinach jest także radością Kościoła”.
(Amoris laetitia, 1)

Od 7 do 9 lutego 2020 r.  katolicka wspólnota „Wiosna Rodzin”, skupiająca rodziny z Wrocławia i okolic, zorganizowała w Erywaniu, na zaproszenie abp. Minassiana, rekolekcje dla małżeństw z Armenii. Głównym prowadzącym był pan Jurek Demski z Polski wraz z małżeństwem Anną i Stanisławem ze Słowacji (również byli w październiku w Giumri).
Współpraca rozpoczęła się już wcześniej. Poprzednie spotkanie, którego tematem było tworzenie wspólnot rodzin chrześcijańskich w ormiańskim Kościele katolickim, a o którym też pisaliśmy [TUTAJ], odbyło się 5 października 2019 r. również z udziałem gości z Polski i Słowacji. Miejscem spotkania było wtedy Giumri. Kontynuowano wówczas temat wcześniejszego, trzydniowego spotkania z lipca w Centrum Aghajanian – stworzenia w Armenii możliwości duchowej edukacji dla rodzin.
W obecnych rekolekcjach w Erywaniu uczestniczyło 13 par małżeńskich z Erywania, Giumri, Arevik, Panik, Ghazanchi i Mets Sepasar. Były z nimi również dzieci.
Trzydniowy program był bogaty, składał się z wykładów, czytania Biblii, dyskusji w mniejszych grupach, mszy świętych, modlitwy i medytacji. Na rozpoczęcie wszystkich uczestników przywitał  abp. Rafał Minassian. Wyraził radość z tak niezwykłego i ważnego wydarzenia, dziękował organizatorom, udzielił swojego błogosławieństwa. W sobotę 8 lutego Ks. Daveyan odprawił mszę św. dla uczestników spotkania, wygłosił kazanie.
Pan Jurek Demski podczas wykładów nakreślił cztery zasady życia duchowego, mówił o relacji mąż - żona, odnosząc się do Ewangelii i pism św. Pawła, o rozwijaniu dialogu między małżonkami.
Podczas tych zajęć edukacji duchowej dla rodziców, młodzież ze wspólnoty katolickiej w Erywaniu zorganizowała zajęcia dla dzieci w oddzielnych salkach.
Rekolekcje zakończyła niedzielna mszą św. sprawowana również przez  Ks. Daveyana. Zaplanowano już kontynuowanie rozpoczętych rekolekcji latem, w okolicach Giumri.

oprac. EŁ
na podstawie artykuły na stronie Ordynariatu 
(link poniżej)
i informacji od organizatorów

 »  artykuł na stronie Ordynariatu Armenii i Europu Wschodniej - w j. ormiańskim




8 LUTEGO - ŚW. SARKISA (SERGIUSZA)
Surp Sarkis - Սուրբ Սարգիս
Męczennik, patrona zakochanych (dzień błogosławieństwa młodzieży)

» o św. Sarkisie Wojowniku

 



ARMENIA

Przed świętami Bożego Narodzenia wrocławska "Wiosna Rodzin", katolicka wspólnota, zebrała i przekazała pomoc finansową dla rodzin, uchodźców z Górskiego Karabachu przebywających w Armenii pod opieką ormiańskiego Kościoła katolickiego.

Rozdysponowaniem przesłanej kwoty zajęli się Gohar i Vardan Shakhulyan, małżeństwo z katolickiej wspólnoty z Giumri. Część jej przeznaczono na zakup świątecznych prezentów, sprawiając tym ogromną radość wszystkim obdarowanym, a przede wszystkim dzieciom. Pieniądze i podarunki trafiły do dwudziestu dwóch rodzin, a trzydziestu czterem dzieciom „podarowano uśmiech” - jak piszą w podziękowaniu dla polskich przyjaciół Gohar i Vardan.

oprac. EŁ
na podstawie informacji od Waldka Bykowskiego, foto.: Armenian Caritas

» cały artykuł




W Watykanie 7 lutego 2020 r. Ojciec Święty przyjął na audiencji sześciu patriarchów Katolickich Kościołów Wschodnich na Bliskim Wschodzie i Egipcie. Był wśród nich Krikor Bedros XX Gabrojan, Katolikos-Patriarcha dla Ormian katolików (patriarchat ormiańskokatlicki w Bzommar w Libanie).

Pozostali uczestnicy spotkania, to następujący patriarchowie: chaldejski Louis Raphael Sako, koptyjski Ibrahim Isaac Sidrak, maronicki kard. Bechara Butros Rai, melchicki Youssef Absi i syryjski Ignace Youssif III Younan.

W czasie obrad zostały omówione i przedyskutowane bieżące problemy Kościołów i ich misja na tym obszarze. Ich sytuacja jest tam bardzo trudna ze względu na toczące się wojny, prześladowania i dyskryminację miejscowych chrześcijan oraz związane z tym takie zjawiska, jak powszechna bieda i masowe wyjazdy chrześcijan z tych ziem, a także warunki misji Kościołów katolickich na rzecz cierpiących w regionie.

Poprzednie podobne spotkanie papieża Franciszka z patriarchami miało miejsce w 2017 roku.

na podstawie ekai.pl,
www.vaticannews.va/hy/pope/news/2020-02/hy-pope-incontro-patriarchi.html

 

Msza św. w święto Ofiarowania Pańskiego, w parafii Centralnej pw. św. Grzegorza z Nareku, zgromadziła wyjątkowo dużo wiernych.

W dzisiejszej homilii, ksiądz prof. Józef Naumowicz najpierw nawiązał do ewangelii na to święto [wg. ormiańskiego kalendarza liturgicznego Ofiarowanie Pańskie w tym roku przypada 1 lutego – red.], mówiąc, że Maryja i Józef mieli w sobie bardzo dużo pokory, bo robili wszystko wg i zgodnie z prawem Bożym. Zwyczaj nakazywał, aby w 40. dniu po urodzeniu, kobieta poszła do świątyni aby się oczyścić. Fakt kontaktu z krwią, co było nieuniknione w trakcie porodu, było jednoznaczne z zanieczyszczeniem rytualnym i wymagało oczyszczenia przez złożenie ofiary w świątyni. Jako ubodzy złożyli w ofierze, parę synogarlic, ptaków  które są symbolem wierności. Przypomniał ksiądz o zwyczaju ofiarowywania pierwocin, również pierworodnego syna należało przeznaczyć w ofierze do świątyni, jednak Oni nie musieli Jezusa składać w ofierze, bo On do tej świątyni należał.

» cały artykuł 



1 LUTEGO - ŚWIĘTO OFIAROWANIA PAŃSKIEGO
orm. Tiarnyntaracz - Տեառնընդառաջ
 Święto upamiętniające ofiarowanie Jezusa Chrystusa w Świątyni Jerozolimskiej
w 40. dzień od Narodzenia Jezusa


 



ŚWIĘCI Z KALENDARZA FKiDOP  2020 - LUTY

Męczennik, patron młodzieży, święty obu Kościołów ormiańskich - apostolskiego i katolickiego, oraz Cerkwi prawosławnej. W tym roku jego wspomnienie przypada 8 lutego (według ormiańskokatolickiego  kalendarza liturgicznego)

Ten jeden z najbardziej czczonych świętych w Armenii, a także bohater narodowych podań i tradycji, najprawdopodobniej nie był wcale Ormianinem, lecz Grekiem z Kapadocji. Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu i wczesnych latach życia. Urodzony na przełomie III i IV w., poświęcił się karierze wojskowej. Mianowany dowódcą przez cesarza Konstantyna Wielkiego, działał w regionie Kapadocji, który graniczył z ówczesną Armenią. Tradycja mówi, że jako gorliwy chrześcijanin krzewił wiarę, głosił Ewangelię oraz wznosił kościoły.

W 361 r. cesarzem rzymskim został Julian zwany Apostatą, a to ze względu na odstępstwo od chrześcijaństwa oraz powrót do dawnych kultów pogańskich. W ciągu zaledwie dwudziestu miesięcy swojego panowania Julian walczył z chrześcijaństwem, przywracając rzymskiemu pogaństwu utraconą rangę.

» św. Sarkis Wojownik
(za kalendarzem FKiDOP 2020 - w j. polskim i ormiańskim) 


PARAFIA CENTRALNA

1 LUTEGO (ŁAC. 2 LUTEGO) - ŚWIĘTO OFIAROWANIA PAŃSKIEGO (orm. Tiarnyntaracz)
MATKI BOŻEJ GROMNICZNEJ

*
Serdecznie zapraszam

na Mszę świętą ormiańskokatolicką

W NIEDZIELĘ 2 LUTEGO 2020 R. O GODZINIE 11.00
w Warszawie, w kaplicy Matki Bożej, ul. Łazienkowska 14

Na zakończenie Mszy św. – błogosławieństwo świec.
Można przynieść gromnice (prosimy zabezpieczyć je przed kapaniem)

oraz błogosławieństwo wiernych „świecami św. Błażeja”
(męczennik, biskup Sebasty w Armenii, patron od chorób gardła).


Po Mszy św. – ilustrowane zdjęciami spotkanie z Moniką Agopsowicz i Dankiem Deńcą,  
którzy opowiedzą o wspólnotach ormiańskich w Rumunii podobnych do naszych. Będziemy też gościć Sandę Jánosi z jednej z takich grup – z Gyergyószentmiklós (Gheorgheni).

Następna Msza św. ormiańskokatolicka w Warszawie – w niedzielę, 16 lutego o godz. 14.00 w Katedrze archidiecezjalnej (Kaplica Literacka) na Starym Mieście - połączona ze wspomnieniem abp. Józefa Teofila Teodorowicza i modlitwą przy jego tablicy zawieszonej przed rokiem w Katedrze.

Z modlitwą ks. Józef Naumowicz

 »  harmonogram Mszy Świętych w Parafii Centralnej                                  » ogólnopolski harmonogram Mszy św.

 

26 STYCZNIA 2020 R. - NIEDZIELA SŁOWA BOŻEGO

WATYKAN

Co roku zwykle 24 stycznia – w liturgiczne wspomnienie św. Franciszka Salezego, patrona dziennikarzy – papieże ogłaszają orędzia na kolejny Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. W tym roku będzie obchodzony po raz 54.

Ustanowienie go wiąże się bezpośrednio z zaleceniami Soboru Watykańskiego II. W Kościele powszechnym jest on obchodzony na ogół w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego, w tym roku będzie to 24 maja, ale w niektórych krajach są to inne daty – w Polsce [Kościół rzymskokatolicki - red.] przyjęto, że będzie to III niedziela września – w bieżącym roku będzie to 20 września.

Dzień ten wprowadził do praktyki Kościoła w 1966 Paweł VI i jest to jedyne tego rodzaju wydarzenie o zasięgu międzynarodowym, a ustanowione bezpośrednio pod wpływem Soboru Watykańskiego II, a dokładniej soborowego dekretu „Inter mirifica” z 4 grudnia 1963. Celem tej inicjatywy jest podkreślanie roli, jaką środki przekazu odgrywają w dzisiejszym świecie, w tym także w Kościele oraz ich znaczenia dla procesu ewangelizacji i głoszenia jego misji w naszych czasach. Kościół pragnie zawsze, aby służyły one postępowi i dobru ludzkości, a nie szkodziły jej. 

Z okazji kolejnych Dni papieże ogłaszają specjalne orędzia, opatrzone hasłem danego Dnia. Po raz pierwszy obchodzono go 7 maja 1967. Paweł VI przygotował łącznie 12 takich dokumentów – pierwszy z nich był zatytułowany „Środki społecznego przekazu” i nosił datę 1 maja tegoż roku. Jan Paweł II przejął ten zwyczaj a jego pierwsze orędzie (z datą 23 maja 1979) było zatytułowane „Środki przekazu na rzecz ochrony i rozwoju dzieciństwa w rodzinie i społeczeństwie”. W 1986 (20. Światowy Dzień Środków) papież ogłosił swój dokument 24 stycznia i od tego czasu prawie nieprzerwanie orędzia te noszą tę właśnie datę.
Papież Polak ogłosił łącznie 27 orędzi – ostatnie na 2005 rok, jego następca, Benedykt XVI – 8 (ostatnie na 2013), a obecny Ojciec Święty – dotychczas 7 (łącznie z tegorocznym).

za: niedziela.pl

26 stycznia 2020 r. po raz pierwszy Kościół obchodzić będzie Niedzielę Słowa Bożego.

Ojciec Święty postanowił, aby III niedziela zwykła była obchodzona w całym Kościele jako Niedziela Słowa Bożego.

Ustanawiam zatem III Niedzielę Zwykłą w ciągu roku jako poświęconą celebracji, refleksji oraz krzewieniu Słowa Bożego – napisał Papież Franciszek. 

Nowe święto zostało ustanowione przez papieża Franciszka 30 wrzesnia 2019 r. w liście apostolskim Aperuit illis (link poniżej), wystosowanym na zakończenie jubileuszowego Roku Miłosierdzia. Dokument został podpisany w 1600 rocznicę śmierci św. Hieronima ze Strydonu – wielkiego miłośnika i tłumacza Pisma Świętego, a jednocześnie w dzień wspomnienia liturgicznego tego doktora Kościoła.

Papież Franciszek napisał m.in.:

Celebrowanie Niedzieli Słowa Bożego wyraża charakter ekumeniczny, ponieważ Pismo Święte wskazuje tym, którzy się w nie wsłuchują, drogę do przebycia, aby dojść do trwalej i autentycznej jedności. (…)
Niech Niedziela poświęcona Słowu sprawi, aby w Ludzie Bożym wzrosła religijna i bliska znajomość Pisma Świętego, jak święty autor nauczał już w dawnych czasach: «Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w twoim sercu, byś je mógł wypełnić» (Pwt 30, 14).

17 stycznia 2020 r. w Watykanie zaprezentowano program obchodów Niedzieli Słowa Bożego. „Inicjatywa ta ma sprowokować wszystkich wiernych, aby Biblia nie była dla nich jedną z wielu książek z zakurzonej biblioteki domowej, lecz Słowem, które budzi nasze sumienia” (abp Rino Fisichella).
Papież odprawi rano Eucharystię w bazylice św. Piotra. W jej trakcie przekaże Biblię symbolicznej, 40-osobowej delegacji przedstawicieli różnych stanów Ludu Bożego. Uroczyście wprowadzony też zostanie lekcjonarz, który był obecny w bazylice podczas wszystkich sesji Soboru Watykańskiego II.

 » List Apostolski w formie motu proprio ojca świętego Franciszka Aperuit Illis 
w którym ustanawia Niedzielę Słowa Bożego

Msza św. ormiańskokatolicka sprawowana była w Warszawie 19 stycznia 2020 roku przez ks. Józefa Naumowicza za spokój duszy śp. Adama Kieniewicza zmarłego 9 stycznia. Była to okazja do przypomnienia życiorysu Zmarłego, którego w środowisku ormiańskim znaliśmy przede wszystkim jako prezesa Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego, a prywatnie – wnuka i kustosza pamięci sławnego malarza Teodora Axentowicza.
Po mszy św. o swoich wrażeniach ze studiów w Egipcie opowiadał Jakub Szyszko, który ofiarnie, od wielu lat, sprawuje posługę przy mszach św. ormiańskokatolickich w Polsce. Jakub Szyszko studiuje język arabski w Kairze przez obecny rok akademicki w ramach wymiany studentów z Uniwersytetem Jagiellońskim. Opowiadał o swych kontaktach z Kościołami ormiańskimi - katolickim i apostolskim - w Kairze, o uczestniczeniu w mszach św., o malejącej liczbie wiernych, którzy emigrują z Egiptu i o środkach bezpieczeństwa koniecznych dla ochrony przed atakami terrorystycznymi. Chętnie odpowiadał na pytania.

» cały artykuł 

PARAFIA CENTRALNA

Serdecznie zapraszam
na najbliższą Mszę świętą ormiańskokatolicką

W NIEDZIELĘ 19 STYCZNIA 2020 R. O GODZINIE 11.00
w Warszawie, w kaplicy Matki Bożej, ul. Łazienkowska 14

Po mszy św. – spotkanie z Jakubem Szyszko, które opowie o Ormianach w Egipcie
(Jakub przez ten rok studiuje w Kairze i akurat będzie na feriach w Polsce).

Następna Msza św. ormiańskokatolicka  będzie w lutym - w katedrze archidiecezjalnej.

Z modlitwą ks. Józef Naumowicz

 »  harmonogram Mszy Świętych w Parafii Centralnej                                  » ogólnopolski harmonogram Mszy św.

 

Z głębokim żalem zawiadamiamy,
że 9 stycznia 2020 r. po ciężkiej chorobie zmarł
Śp. ADAM ANTONI KIENIEWICZ (1944-2020)
prezes Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego w Krakowie,
wnuk i niestrudzony popularyzator twórczości Teodora Axentowicza.
*
W imieniu Rodziny Zmarłego zawiadamiamy,
że w poniedziałek 20 stycznia 2020 roku, o godzinie 12.00
zostanie odprawiona Msza św. w kościele ss. Wizytek
przy ul. Krowoderskiej 16 w Krakowie
.
Po Mszy św., o godz. 14.00 odbędzie się pogrzeb na Cmentarzu Rakowickim.

Wieczny odpoczynek racz Mu dać, Panie,
a światłość wiekuista niechaj Mu świeci.
Niech odpoczywa w pokoju.  Amen.



"Katolicy obrządku ormiańskiego obchodzili święta Objawienia i Chrztu Pańskiego. Mszy św. oraz ceremonii błogosławieństwa wody przewodniczył w kościele Bożego Ciała ks. Józef Naumowicz. (...)"


A po pięknej mszy św. świątecznej, po błogosławieństwie, podzieleniu się opłatkiem i złożeniu sobie życzeń - każdy mógł wziąć do domu buteleczkę pobłogosławionej podczas uroczystości wody.
 
Ksiądz błogosławiąc świętym krzyżem, św. Ewangelią i świętym olejem krzyżma, przyzywa nad nią mocy Ducha Świętego, aby:
mogła ona czynić domy szczęśliwymi, leczyć chorych, zbawiać dusze, jak też ciała, i by służyła do spełnienia wszystkich potrzeb”.
(modlitwa z błogosławienia wody).
Stąd zwyczaj zabierania tej wody do domów.

Potem przeszliśmy do salki parafialnej, która - staraniem i za sprawą czarów Romany Obrockiej - stała się domową, świąteczną izbą z rodzinną (oj, liczna ta rodzina była, bardzo liczna...) atmosferą, stołem pięknie udekorowanym i bogato zastawionym. Z tradycyjną kutią na poczesnym miejscu...
Było to wzruszające, serdeczne spotkanie. Cieszyliśmy się tym świątecznym byciem razem, kolędowaniem (przy muzyce braci Georga i Arama Sayegh), rozmową. Szkoda, że księża (poza o. Markiem) nie mogli z nami zostać - obowiązki świątecznego czasu wzywały.
Dziękujemy ks. prof. Józefowi Naumowiczowi i Księżom mu towarzyszącym
za piękną mszę św. i za - choć tak krótką - wśród nas obecność.

zdjęcia: Romana Obrocka, Foto Gość 
ŚWIĘCI Z KALENDARZA FKiDOP  2020 - STYCZEŃ

Historycy przyjmują, że był synem księcia Anaka oraz bratankiem Chosroesa – króla Armenii. W wyniku walk bratobójczych o władzę Anak zamordował Chosroesa, oszczędzając jedynie jego dzieci: syna Tiridatesa i córkę Chosrowiducht. W odwecie za zabójstwo króla został zamordowany także Anak i jego rodzina. Przeżyli tylko dwaj synowie księcia: dwuletni Grzegorz oraz jego brat. Tego drugiego wywieziono do Persji, Grzegorz natomiast ocalał dzięki zaradności jego mamki, która zdążyła w porę uciec z nim do Cezarei Kapadockiej. Tam pobożna niewiasta zadbała o to, aby dziecko otrzymało chrzest i zostało wychowane w wierze chrześcijańskiej. Grzegorz, mieszkając w Cezarei, zdobył solidne wykształcenie. Następnie, aby zachować swój ród, został przymuszony do małżeństwa, z którego miał dwóch synów, późniejszych świętych: Aristakesa i Wertanesa. Gdy małżonka poświęciła się całkowicie służbie Bogu, Grzegorz powrócił do Armenii.


W Polsce od kilku dni gości
ks. Karnik Hovsepian, protoarchimandryta Ormiańskiego Kościoła Katolickiego w Armenii. Przebywa w Klebarku Wielkim koło Olsztyna, gdzie przywiózł chorych z Armenii.
Ks. Karnik odwiedził seminarium w Olsztynie, liczące sobie już 455 lat!
W Klebarku pobłogosławił Dom Ormiański, a w niedzielę 12 stycznia 2020 odprawił mszę św. ormiańskokatolicką dla społeczności tamtejszych Ormian.
 






Zapraszamy na świąteczną ormiańskokatolicką mszę św.
Objawienia i Chrztu Pańskiego
wraz z ceremonią błogosławienia wody

we WROCŁAWIU

W NIEDZIELĘ 12 stycznia 2020 R. O GODZ. 16.00

Kościół Bożego Ciała, ul. Bożego Ciała 1
(wejście od ul. Świdnickiej)

Mszę św. odprawi ks. prof. Józef Naumowicz
duszpasterz ormiańskokatolickiej parafii centralnej

oraz parafii południowej

PARAFIA CENTRALNA

Msza św. w święto Epifanii w Parafii Centralnej w Warszawie, miała niezwykle uroczysty charakter. Sprawował ją ks. prof. Józef Naumowicz. Gośćmi honorowymi byli ambasador Republiki Armenii w Polsce JE Samvel Mkrtchian oraz ormiański kapłan Kościoła apostolskiego, ks. Taron Zulikyan, który od kilku miesięcy jest w Polsce. Przybyło wielu wiernych, również spoza Warszawy. Były też osoby, które po raz pierwszy odwiedziły naszą świątynię, zainteresowane ormiańskokatolickim obrządkiem.

Obrządek ormiańskokatolicki przyjął datę świętowania narodzin Chrystusa 25 grudnia, ale w nawiązaniu do tradycji obchodzi święto Objawiania Chrystusa i zarazem Jego chrztu w dniu 6 stycznia. Stąd Ormianie katolicy obchodzą święto podwójnie i 25 grudnia i 6 stycznia, święta narodzin, objawienia i zarazem chrztu Chrystusa.

» cały artykuł, galeria

 

PARAFIA CENTRALNA

Uroczystość Epifanii w Warszawie

Drodzy parafianie Parafii Centralnej w Warszawie,
zapraszam na uroczystość Epifanii
(ormiańskie święto narodzenia i chrztu Jezusa).

Msza św. 5 stycznia, godz. 11:00
w Kaplicy Matki Bożej przy ul. Łazienkowskiej 14

połączona z błogosławieństwem wody świętym krzyżem, św. Ewangelią i świętym olejem – myronem.

(bardzo proszę o przygotowanie buteleczek aby tę poświęconą wodę zabrać do domu)
po Mszy św. opłatek i spotkanie środowiskowe.

Z modlitwą – ks. Józef Naumowicz

ŚWIAT

"Pokój jest drogą nadziei"

(...) To Dzieciątko jest błogosławieństwem Boga dla każdego mężczyzny i dla każdej kobiety, dla wielkiej rodziny ludzkiej i dla całego świata. Jezus nie usunął zła ze świata, ale je pokonał u podstaw. Jego zbawienie nie jest magiczne, ale "cierpliwe", to znaczy pociąga za sobą cierpliwość miłości, która bierze na siebie odpowiedzialność za niegodziwość i odbiera jej moc. Cierpliwość miłości. Miłość czyni nas cierpliwymi. Wiele razy tracimy cierpliwość, także i ja. Przepraszam za wczorajszy zły przykład. Kontemplując żłóbek widzimy, oczami wiary, odnowiony świat, wyzwolony z panowania zła i poddany królewskiej władzy Chrystusa, Dzieciątka leżącego w żłobie. 
Kim jesteśmy?
Jesteśmy Katolickim Kościołem Wschodnim, pełnoprawnym członem Kościoła Katolickiego, uznającym władzę i autorytet Biskupa Rzymu. Wyróżnia nas starożytny obrządek ormiański.

czytaj więcej
Obrządek ormiański
Obrządek ormiański wywodzi się z Armenii, z tradycji św. Bazylego. Uformowany przez św. Grzegorza Oświeciciela. Charakterystycznym wyróżnikiem jest język liturgiczny - grabar czyli język staroormiański.
czytaj więcej