W tym roku święto odnalezienia relikwii św. Grzegorza Oświeciciela
(Գիւտ Նշխարաց Սրբոյ Հօրն մերոյ Դրիգորի Լուսաւորչին)
przypada w sobotę, 19 czerwca.
Św. GRZEGORZ OŚWIECICIEL ur. ok.240, zm. ok. 326 – założyciel i patron Kościoła ormiańskiego, męczennik chrześcijański, apostoł Armenii, Święty Kościoła katolickiego i prawosławnego.
Padł ofiarą prześladowania chrześcijan. Został wrzucony do lochu znajdującego się w kompleksie cytadeli dominującej nad Artaszatem, gdzie przebywał 13 lat.
Kult św. Grzegorza Oświeciciela do dzisiaj jest bardzo żywy w Armenii. Naród czci go jako swojego ojca. W każdej mszy świętej wspomina się jego imię, a w liturgii ormiańskiej wspomnienie tego świętego obchodzone jest trzykrotnie w ciągu roku. Świętuje się: wejście do lochu św. Grzegorza Oświeciciela, wyjście z lochu i odnalezienia relikwii św. Grzegorza Oświeciciela.
PARAFIA POŁUDNIOWA |
13.06.2021 ks. prof. Józef Naumowicz odprawił w Gliwicach, po dłuższej przerwie, mszę św. Była to msza św. odpustowa – w nawiązaniu do słynnego odpustu św. Antoniego w Kutach, na który co roku zjeżdżała się, jak podają ówcześni świadkowie, „cała Ormiańszczyzna”, z najodleglejszych miejsc, nie tylko z Polski.
Poniżej kilka zdjęć.
PARAFIA CENTRALNA |
Serdecznie zapraszam na najbliższą Mszę świętą ormiańskokatolicką
w WARSZAWIE
W NIEDZIELĘ 20 CZERWCA 2021 R. O GODZINIE 11.00
w kaplicy Matki Bożej, przy ul. Łazienkowskiej 14
Po Mszy św. – spotkanie przy kawie i herbacie.
Z modlitwą – ks. Józef Naumowicz
» harmonogram Mszy Świętych w Parafii Centralnej » ogólnopolski harmonogram Mszy św.
ARMENIA |
We wrześniu ubiegłego [2020] roku pisaliśmy o projekcie „Kard. Aghajanian Hall”, wyremontowania sali im. Kard. Agadżaniana, części budynku Oratorium, projekcie niezmiernie ważnym dla społeczności katolickiej Panik. Członkowie wspólnoty borykają się z wieloma problemami, a ormiańskokatolicka parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny podejmuje różne inicjatywy, by pomóc w ich rozwiązywaniu.
Piszemy o tym, bo projekt właśnie udało się zrealizować! Także dzięki wsparciu z Polski.
W trzecią niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego, 13 czerwca 2021 r., odbyło się otwarcie, po przeprowadzonym remoncie, sali im. Kard. Agadżaniana (Aghajanian Hall) w Panik, części budynku Oratorium obok kościoła.
Ceremonii przewodniczył abp Rafał Minassian, Ordynariusz Ormiańskiego Kościoła Katolickiego dla Armenii, Gruzji, Rosji i Europu Wschodniej. Obecny był też bp Michael Muradian, Ordynariusz Ormiańskiego Kościoła Katolickiego Stanów Zjednoczonych i Kanady, a także gospodarz i organizator wydarzenia, ks. Karnik Hovsepian, Proboszcz kościoła w Panik.
ARMENIA |
W związku ze śmiercią i obrzędami pogrzebowymi śp. Patriarchy, Katolikosa Krikora Bedrosa XX, ceremonia otwarcia "Aghajanian Hall”, która miała się odbyć 30 maja 2021 r. w Panik (prow. Szirak - TU publikowaliśmy otrzymane zaproszenie i podziękowanie dla Polski), została przełożona na 13 czerwca 2021 r..
Patronatem objął ją abp Rafał Minassian, Ordynariusz Ormiańskiego Kościoła Katolickiego dla Armenii, Gruzji, Rosji i Europu Wschodniej.
Arcybiskup w niedziele 13 czerwca 2021 r. o godz. 10.00 (godz. 8.00 czasu polskiego) w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Panik odprawi z tej okazji uroczystą mszę św., podczas której grupa dzieci przystąpi do Pierwszej Komunii Świętej. Msza św. będzie transmitowana na żywo na stronie ormiańskokatolickiego Radia Mariam w Armenii www.radiomariam.am
9 czerwca na dziedzińcu Ministerstwa Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu odbyła uroczystość uhonorowaniem najcenniejszych dokumentów i umieszczenie ich na prestiżowej Liście Krajowej Programu UNESCO “Pamięć Świata”.
Wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Magdalena Gawin podczas uroczystego otwarcia wystawy „Pamięć Polski”- powiedziała: Polskie dziedzictwo archiwalne jest niezwykle bogate i różnorodne, a dodatkowym uhonorowaniem najcenniejszych dokumentów jest umieszczenie ich na prestiżowej Liście UNESCO. Wystawa, usytuowana przed Kordegardą – Galerią Narodowego Centrum Kultury przy ul. Krakowskie Przedmieście 15 w Warszawie, prezentuje uhonorowane dokumenty, rękopisy i mapy, będzie dostępna od 9 do 30 czerwca 2021 r.
Wśród tych dokumentów znalazł się przywilej króla Kazimierza Wielkiego, który w 1367 roku zezwolił ormiańskiemu biskupowi lwowskiemu – Grzegorzowi ...na uczynienie osobistej rezydencji, na pozostawanie i trwanie w swoim prawie i wierze, i tych używanie, w sposób i według zwyczaju Ormian…
Dokument ten przechowywany jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
tekst i zdjęcie za stroną FKiDOP
PARAFIA POŁUDNIOWA |
Msza święta ormiańskokatolicka
W NIEDZIELĘ 13 CZERWCA O GODZINIE 11.00
w kościele Świętej Trójcy w Gliwicach, ul. Mikołowska 2
Będzie to Msza św. odpustowa – w nawiązaniu do słynnego odpustu św. Antoniego
w Kutach, na który co roku zjeżdżała się, jak podają ówcześni świadkowie,
„cała Ormiańszczyzna”, z najodleglejszych miejsc, nie tylko z Polski.
Nie możemy się zjechać do Gliwic, ale Msza święta będzie w intencji o błogosławieństwo Boże i opiekę św. Antoniego dla wszystkich Ormian w Polsce, ich przyjaciół i sympatyków. Proszę także o duchową łączność w modlitwie w swoich domach czy parafiach. Z tej okazji pragnę przypomnieć uroczystości odpustowe św. Antoniego w Kutach (TUTAJ, poprzedni artykuł).
Z serdecznymi życzniami i pamięcią w modlitwie
ks. Józef Naumowicz
» harmonogram Mszy św. dla Parafii Południowej » harmonogram Mszy św. ogólnopolski
Oryginalny mały obraz z wizerunkiem św. Antoniego w kościele w Kutach. |
W okresie międzywojennym Kuty nad Czeremoszem, stolica Pokucia, stanowiły prawdziwą stolicę Ormian Polskich. Tam było największe skupisko Ormian w naszym kraju (z ok. 7 tys. mieszkańców, obok rdzennych Polaków dużą część stanowili polscy Ormianie czyli Polacy pochodzenia ormiańskiego, katolicy obrządku ormiańskiego, przybyli tu od XVI w. z Mołdawii).
W kościele ormiańskim w Kutach znajdował się obraz św. Antoniego słynący łaskami, czczony przez wiernych trzech obrządków: ormiańsko-, rzymsko- i grekokatolickiego. Obok św. Grzegorza Oświeciciela, patrona Ormian, to św. Kajetan i św. Antoni Padewski należeli do świętych najbardziej czczonych w ormiańskich parafiach na Podolu.
U tego świętego szukano wstawiennictwa u Boga w różnych potrzebach, także w intencji odnalezienia (się) osób i rzeczy zaginionych. To imię nadawno także dzieciom przy chrzcie, stąd wśród Ormian nierzadkie nazwisko Antoniewcz.
Na obrazie w Kutach w św. Antoni Padewski, wielki franciszkański kaznodzieja XIII wieku, był przedstawiony tradycyjnie z Dzieciątkiem Jezus, może z małym Jezusem na ręku, jak św. Kajetan na obrazie czczonym w Śniatynie, wskazując na wielką miłość i dziecięcą ufność świętego wobec Chrystusa, i że święci mogą czynić wiele dobra dlatego, że są w bliskiej więzi ze Zbawicielem. Żywoty tego świętego głoszą, że pewnego razu ktoś wszedł niezauważony do pokoju, gdzie przebywał ojciec Antoni i ujrzał niezwykłą scenę: Dziecię wyjątkowej piękności uśmiechało się i przytulało się do świętego.
zdjęcia: Janina Kordys, ok. 1999, 2004.
Tegoroczny kalendarz FKiDOP po raz pierwszy prezentuje w wersji drukowanej bezcenny, unikatowy adres dziękczynny z roku 1937, wystosowany do arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza dla uczczenia jego 50. rocznicy święceń kapłańskich i 25. rocznicy otrzymania sakry biskupiej.
Kolejne miesiące kalendarza zawierają opisy ówczesnych ormiańskokatolickich kościołów Archidiecezji Lwowskiej parafii Lwowa, Brzeżan, Czerniowiec, Horodenki, Kut, Łyśca, Stanisławowa, Śniatyna i Tyśmienicy, a zostały zilustrowane reprodukcjami akwarel tych kościołów.
Za kalendarzem przedstawimy w kolejnych miesiącach te kościoły (wszystkie artykuły znajdą się w zakładce NASZ KOŚCIÓŁ).
Kuty były największą parafią ormiańską na Kresach, w końcu XIX w. liczyła ona nawet 2 tysiące wiernych. Aż do lat 30. XX w. Ormianie zachowali tu swoje obrzędy, tradycje, potrawy oraz specyficzny język ormiański (tzw. dialekt kucki). Ostatni proboszcz parafii ormiańskiej ks. Samuel Manugiewicz, wielki społecznik oraz burmistrz i honorowy obywatel Kut, bardzo rozpropagował miasto jako wspaniałe letnisko, dlatego miejscowość odwiedzali liczni turyści i kuracjusze.
‹ Loch w klasztorze Chor Wirap, w którym więziony był
św. Grzegorz Oświeciciel
W tym roku święto uwolnienia z lochu św. Grzegorza Oświeciciela (Սրբոյ Հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին ելն ի վիրապէն) obchodzimy 5 czerwca.
Św. GRZEGORZ OŚWIECICIEL ur. ok.240, zm. ok. 326 – założyciel i patron Kościoła ormiańskiego, męczennik chrześcijański, apostoł Armenii, Święty Kościoła katolickiego i prawosławnego.
Padł ofiarą prześladowania chrześcijan. Został wrzucony do lochu znajdującego się w kompleksie cytadeli dominującej nad Artaszatem, gdzie przebywał 13 lat, poddawany okrutnym torturom. W języku ormiańskim to miejsce nazywano Chor Wirap (głęboki loch).
W więzieniu dał się poznać jako mąż Boży. Dlatego kiedy władca Armenii Trdat III zachorował na tajemniczą chorobę po egzekucji młodych chrześcijanek Rypsymy i Gajane, wezwano Grzegorza. Ten uleczył króla, który uwierzył w moc wiary chrześcijańskiej. Z wdzięczności nie tylko wypuścił św. Grzegorza na wolność, ale sam wraz ze swoim dworem przyjął chrzest i zaprowadził chrześcijaństwo na nowo.
Armenia stała się oficjalnie pierwszym na świecie krajem chrześcijańskim.
Miejsce, w którym to się dokonało, stało się narodowym sanktuarium, odwiedzanym przez chrześcijan z całego świata.
Kult św. Grzegorza Oświeciciela do dzisiaj jest bardzo żywy w Armenii. W każdej mszy świętej wspomina się jego imię, a w liturgii ormiańskiej wspomnienie tego świętego obchodzone jest trzykrotnie w ciągu roku. Świetuje się: wejście do lochu św. Grzegorza Oświeciciela (20.03.2021), wyjście z lochu (5.06.2021) i odnalezienia relikwii św. Grzegorza Oświeciciela (19.06.2021).
» artykuł w j. ormiańskim ze strony Ordynariatu
Ormiańskokatolickiego dla Armenii i Europu Wschodniej (2018 r.)
Po śmierci śp. Wielce Błogosławionego patriarchy Krikora Bedrosa XX Ghabroyana, w patriarchacie ormiańskiego Kościoła Katolickiego rozpoczęły się prace zmierzające do wyboru Jego następcy.
Wczoraj, 2 czerwca 2021r., został ogłoszony termin sesji Świętego Synodu Katolickiego Kościoła Ormiańskiego w klasztorze w Bzommar. Będzie mu przewodniczył arcybiskup Bedros Miriatian, obecny administrator Kościoła patriarchalnego (archieparcha Aleppo, Syria).
SYNOD ZBIERZE SIĘ WE WTOREK 22 CZERWCA 2021 R,
BY WYBRAĆ 21. KATOLIKOSA PATRIARCHĘ WIELKIEGO DOMU CYLICJI,
ZWIERZCHNIKA CAŁEGO ORMIAŃSKIEGO KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO.
Św. Rypsyma i św. Gajane |
Wizerunek św. Rypsymy znajdujący się w zbiorach Archiwum Polskich Ormian |
Św. Rypsymy - Surp Hripsime - Սուրբ Հռիփսիմէ
(święto wszystkich zakonnic męczennic, towarzyszek św.Rypsymy - Syrpoc Hripsimianc, - Սրբոց Հռիփսիմեանց)
Św. Gajane - Surp Gajane - Սուրբ Գայիանէ
(święto wszystkich zakonnic męczennic, towarzyszek św. Gajany - Syrpoc Gajanianc, Սրբոց Գայիանեանց)
Dziś i jutro wspominamy pierwsze męczennice Armenii, których męczeńska śmierć leży u podstaw wprowadzenia chrześcijaństwa w tym kraju: Rypsymę (Surp Hripsime), Gajane i ich towarzyszki - grupę ok. 40 dziewcząt, które pod przewodnictwem Gajany poświęciły się Bogu, wybierając życie w bezżeństwie. Ich męczeństwo i kult stały się, jak się wyraził Ukstanes z Sebasty, „instrumentem nawrócenia Armenii, oraz „przyczyniły się bez wątpienia do utwierdzenia i scementowania chrześcijaństwa" tego kraju.
Podczas prześladowań uciekły z Cesarstwa Rzymskiego i ok. 300 r. schroniły się w Armenii. Tam jednak, ówczesny pogański król Trdat III, który daremnie zabiegał o rękę jednej z nich - Rypsymy, skazał je wszystkie na śmierć przez ukamienowanie.
» o Św. Rypsymie i św. Gajane
(za kalendarzem FKiDOP 2020 - w j. polskim i ormiańskim)
» książeczka z modlitwą do św. Rypsymy (PDF; w j. ormiańskim, polskim, transkrypcja)
Świętej Trójcy
Ton Amenasurp Jerrortutian - Տօն Ամենասուրբ Երրորդութեա
Tradycyjnie w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego przypada jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich – uroczystość Trójcy Przenajświętszej. Uroczystość jest w tym roku obchodzona 30 maja - wg ormiańskokatolickiego kalendarza liturgicznego, ale także w kościele katolickim obrządku łacińskiego.
Jej źródła sięgają IV i V wieku, kiedy to trwały spory teologiczne dotyczące bóstwa i pochodzenia Chrystusa. Liturgiczne święto powstało dopiero w XI w., a w całym Kościele wprowadził je papież Jan XXII w 1334 r.
Św. Rupert, opat z Ottobeuren (zmarł ok. 1180) tłumaczy, dlaczego święto Najświętszej Trójcy umieszczono w kalendarzu liturgicznym w najbliższą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego: „Albowiem wkrótce po Zstąpieniu Ducha Świętego prawda Chrystusowa i chrzest przez Niego nakazany w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego były udzielane po całym świecie. Tak przeto uroczystość dzisiejsza jest najpiękniejszym zamknięciem cyklu zbawienia”.
Trójca Święta jest jednością, a Osoby Boskie różnią się między sobą relacjami (Ojciec jest Tym, który rodzi; Syn Tym, który jest rodzony; Duch Święty Tym, który pochodzi).
Naukę o Trójcy utrwalano między innymi za pomocą nabożnych pieśni. Wydany pod koniec XIX wieku Śpiewnik Pelpliński przytacza wierszowane tłumaczenie wyznania wiary, przypisywanego św. Atanazemu (biskup Aleksandrii, pisarz wczesnochrześcijański, teolog apologeta, kaznodzieja, ojciec i doktor Kościoła, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego).
Tu fragment poświęcony Trójjedynemu Bogu:
Wiara ma te punkta w sobie: Mieszać Osób nie potrzeba, |
Insza Osoba Ojcowska, Jako Ojca, tak i Syna |
na podstawie ekai.pl
ARMENIA |
29 maja 2021 r. w katedrze ormiańskiego Kościoła katolickiego została odprawiona Msza św. żałobna za duszę zmarłego w ubiegły wtorek Wielce Błogosławionego Patriarchy, katolikosa Krikora Bedrosa XX. Uczestniczył w niej arcybiskup José Avelino Bettencourt, nuncjusz apostolski w Armenii i Gruzji.
Odczytane zostało przesłanie abp. Rafała Minassiana, ordynariusza Ormiańskiego Kościoła Katolickiego dla Armenii, Gruzji, Rosji i Europy Wschodniej, przebywającego w Libanie. Następnie zwrócił się do obecnych abp. Bettencourt.
» nagranie (fragmenty) - katolicka TV "Głos pokoju"
» cały artykuł (w j. ormiańskim) na stronie Ordynariatu Armeni i Europy Wschodniej
WATYKAN |
Msza Święta pod przewodnictwem Ojca Święego Franciszka na placu Wartananc (Giumri); Papież Franciszek w Armenii - 25 czerwca 2016 |
„Naród ormiański wiele wycierpiał w ciągu wieków, ale zawsze pozostał wierny Chrystusowi” – napisał Papież w liście kondolencyjnym w związku ze śmiercią patriarchy katolickiego Kościoła ormiańskiego Grzegorza Piotra XX Ghabroyana. W obrzędach pogrzebowych w imieniu Ojca Świętego uczestniczył kard. Mario Zenari. Nuncjusz Apostolski w Syrii przekazał papieskie przesłanie administratorowi katolickiego Kościoła ormiańskiego. (za art. Vatican News)
» artykuł w VATICAN NEWS w j. polskim » artykuł w VATICAN NEWS w j. ormiańskim
KRIKORA BEDROSA XX GHABROYANA (GZREGORZA PIOTRA XX)
Katolikosa Patriarchy Wielkiego Domu Cylicji katolickiego Kościoła ormiańskiego.
pod przewodnictwem abp. BEDROSA MIRIATIANA,
Bzommar (Liban) 29 MAJA 2021 R.
armeniancatholic.org
Środowiska ormiańskie poruszyła dzisiaj wiadomość z Libanu, że w tamtejszym szpitalu zmarł patriarcha ormiańskokatolicki Grigor Petros XX (Grzegorz Piotr XX).
Był głową Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego od 2015 roku. Od tego czasu modliliśmy się w łączności z nim i za niego w każdej Mszy św. ormiańskatolickiej także w Polsce. Ta liturgia jest bowiem sprawowana w łączności z papieżem, katolikosem patriarchą oraz biskupem lokalnym. Dlatego wspominaliśmy w niej imiona papieża Franciszka, patriarchy Grigora Petrosa oraz kardynała Kazimierza Nycza, ordynariusza Ormian katolików w Polsce.
Przeżył prawie 87 lat. Grigor Kaproyan – takie było jego imię i nazwisko - urodził się 15 XI 1934 w Aleppo w Syrii. Wszechstronnie wykształcony w Libanie i Rzymie, został kapłanem w 1959 i przez wiele lat pracował wśród wspólnot ormiańskokatolickich w Libanie.
Od 1976 był egzarchą Ormian katolików we Francji (od 1977 jako biskup), a po podniesieniu dziesięć lata później egzarchatu Francji do rangi eparchii, został pierwszym eparchą oraz wizytatorem apostolskim dla Ormian katolików w zachodniej Europie. Był nim aż do przejścia na emeryturę w 2013 i dał się poznać jako bardzo aktywny i gorliwy biskup - duszpasterz, znakomity organizator, bardzo ofiarnie pomagający Ormianom żyjącym w diasporze w zachowaniu ich tradycji i umacnianiu ich wiary.
25 lipca 2015 został wybrany przez synod Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego katolikosem-patriarchą Cylicji dla Ormian katolików i przyjął imię Grzegorz Piotr XX (Grigor Petros). Imię Piotr jest złączone z tą godnością. Poczynając od pierwszego patriarchy ormiańskokatolickiego Abrahama Piotra I (1742 - 1749), kolejni następcy przyjmują to imię na znak łączności ze Stolicą Apostolską w Rzymie. Zmarły patriarcha jako dwudziesty przewodził Kościołowi Ormiańskiemu. Miał bardzo dobre relacje z Rzymem i cieszył się wielkim autorytetem także w Kościele rzymskokatolickim,
Ci, którzy znali śp. Patriarchę Grigora Petrosa XX, podkreślają jego wielkie zaangażowanie w sprawy Ormian i Kościoła Ormiańskiego. Przyznają, że był człowiekiem bardzo dobrym, prawym, życzliwym, otwartym, a zarazem jako silna osobowość był mocny duchowo, intelektualnie, organizacyjnie. A przede wszystkim był człowiekiem Kościoła, wielkiej wiary i miłości.
Dziękując Bogu za życie i pracę śp. Grigora Petrosa XX, polecajmy go w modlitwie, by dobry Bóg otoczył go wieczną chwałą.
ks. Józef Naumowicz , 25 maja 2021 r.
zdjęcie: Katolikos Grigor Petros XX z papieżem Franciszkiem, L'Oservatore Romano
___________________________
» artykuł w j. ormiańskim (strona Patriarchatu Ormiańskiego Kościoła Katolickiego)KRIKOR BEDROS XX GHABROYAN (GZREGORZ PIOTR XX)
Katolikos Patriarcha Wielkiego Domu Cylicji
katolickiego Kościoła ormiańskiego.
Ter Woghormia!
PARAFIA CENTRALNA |
Mszy św. ormiańskokatolicka, która sprawowana była
w niedzielę Zesłania Ducha Świętego 23 maja 2021, o godz. 9.00 w Warszawie przez ks. prof. Józefa Naumowicza
w kościele pokamedulskim na warszawskich Bielanach i transmitowana online
TUTAJ Emisja nagrania 30 maja 2021 r. w PR Program II, godz. 8.00
Uroczystość Zesłania Ducha Świętego - Ton Galystian Hokwujn Syrpo
Տօն Գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ
Po Pięćdziesiątnicy następuje okres siedmiu niedziel po zesłaniu Ducha Świętego. Na jego zakończenie, w siódmą niedzielę, przypada Święto Przemienienia Pańskiego, słynny ormiański Wardawar (w tym roku 11 lipca).
(Papież Franciszek, audiencja ogólna 19.05.2021, VATICAN NEWS)
(z wywiadu dla PAP ks. prof. Józef Naumowicza - TUTAJ cały wywiad).
W Polsce jest kilka miejsc szczególnego kultu św. Rity. W niedzielę 23 maja zostanie ustanowione kolejne, w Głębinowie w diecezji opolskiej, gdzie od 22 maja 2015 r. znajdują się relikwie Świętej.
Kim jesteśmy?
|
|
---|---|
Jesteśmy Katolickim Kościołem Wschodnim, pełnoprawnym członem Kościoła Katolickiego, uznającym władzę i autorytet Biskupa Rzymu. Wyróżnia nas starożytny obrządek ormiański.
|
Obrządek ormiański
|
|
---|---|
Obrządek ormiański wywodzi się z Armenii, z tradycji św. Bazylego. Uformowany przez św. Grzegorza Oświeciciela. Charakterystycznym wyróżnikiem jest język liturgiczny - grabar czyli język staroormiański.
|