default_mobilelogo
Najstarsze ślady Ormian w Brzeżanach pochodzą z lat 80. XVII w. W 1710 r. niedaleko rynku erygowano drewnianą świątynię ormiańską ufundowaną przez właściciela miasta – Mikołaja Sieniawskiego. Murowany kościół pw. św. Marii Pocieszycielki wzniesiono w 1764 r. Niewielka parafia liczyła niespełna 200 wiernych. W 1828 r. nowy administrator ormiański ks. Grzegorz Dawidowicz przeprowadził remont generalny świątyni. Nowy kościół został konsekrowany pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. W latach 1890–1897 administratorem i proboszczem świątyni został ks. Józef Teofil Teodorowicz, późniejszy arcybiskup lwowski. Ostatnim administratorem parafii w Brzeżanach był ks. Kazimierz Romaszkan, aresztowany w 1945 r. przez NKWD i wysłany do łagru. Zwolniony w 1955 r., wyjechał do Polski.

Jednonawowy kościół, z prezbiterium skierowanym na zachód (wyjątek wśród kościołów ormiańskich), zbudowano z piaskowca i cegły. Wnętrze zostało pokryte polichromią z wątkiem bloków kamiennych, imitującym budowle sakralne Armenii, oraz malowidłami przedstawiającymi świętych duchownych i męczenników unoszących się wśród chmur. Pod oknami nawy i prezbiterium rozmieszczono stiukowe płaskorzeźby świętych ujęte w stylizowane bogate ramy. Na kościelnej parceli wybudowano plebanię oraz dzwonnicę. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. kościół uznano oficjalnie za zabytek sztuki. W 1928 r. zakupiono nowe okna i siedem witraży wg projektu malarza Jana Piaseckiego z Poznania. Na fasadzie zachował się do dzisiaj fragment malowidła za sceną Niepokalanego Poczęcia NMP autorstwa późniejszego marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, absolwenta krakowskiej ASP.

Kościół zamknięto dla wiernych w 1946 r.; w budynku znajdowały się magazyny i dom kołchoźnika. W 1992 r. przekazano go Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej. Zabytkowe wnętrze uległo wówczas prawie całkowitemu zniszczeniu, oszczędzono jedynie wizerunek św. Mikołaja. Wyrządzone szkody były przyczyną odebrania świątyni użytkownikom i budynek przekazano sąsiedniej Cerkwi greckokatolickiej.

* 

The oldest traces of Armenians in Brzezany come from 1780s. In 1710 a wooden Armenian temple, founded by the town’s owner Mikolaj Sieniawski was erected near the market square. A brick church dedicated to Saint Mary the Comforter was erected in 1764. A small parish had 200 believers. The new Armenian administrator  priest Grzegorz Dawidowicz carried out a general renovation of the temple in 1828. The new church was consecrated under the invocation of the  Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary. In the years 1890-97 the administrator and parson of the temple was priest Jozef Teofil Teodorowicz ,future archbishop of Lviv. The last administrator of the parish was priest Kazimierz Romaszkan. He was arrested in 1945 by NKWD and sent to the lager camp. Released in 1955 he left for Poland.
A single-nave church with a chancel facing west (This constitutes an exception among Armenian churches) was built of sandstone and brick. he interior is covered with polychrome with a thread of stone blocks imitating the religious buildings of Armenia and paintings of saints clergy and martyrs floating among the clouds.Under the nave and presbytery windows there are stucco bas-reliefs of saints in stylized rich frames. A presbytery and bell-towers were built on the parish plot.After regaining independence in 1918 the church was officially declared as an art monument. In 1928 new windows and seven stained glass windows according to the design of painter Jan Piasecki from Poznan were purchased. A fragment of a painting from the scene of the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary by the later marshal Edward Rydz Smigly, a graduate of the Krakow Academy of Fine Arts, has survived to this day on the façade.  The church was closed to believers in 1946. There were warehouses and house of colchoznik in the building. In 1992 it was handed over to the Ukrainian Orthodox Church. The historic interior was then almost completely destroyed. The image of St. Nicholas was spared only. The damage caused was the reason why the temple was taken away from its users and the building was handed over to the neighboring Greek Catholic church.

za kalendarzem FKiDOP, 2021