Գիւտ Նշխարաց Սրբոյ Հօրն մերոյ Դրիգորի Լուսաւորչին
Według tradycji, Grzegorz Oświeciciel, apostoł Armenii, w ostatnich latach życia, poświęcił się modlitwie i prowadził życiu ascetyczne w samotności, w jaskini Mane na Górze o nazwie Sepuh (wzniesienie leży w górnym biegu Eufratu, niedaleko miasta Erzurum – bizantyńskiego Theodosiopolis, w starożytności była to prowincja Daranaghi, pierwsza prowincja Wielkiej Armenii). Gdy Grzegorz zmarł tam ok. 328 r., jego ciało znaleźli pasterze, którzy je pochowali pod stosem kamieni nie wiedząc, że był on głową Kościoła ormiańskiego. Nieco później, jeden z jego uczniów, Garnik z Basen, gdy w wizji dowiedział się, gdzie jest miejsce pochówku, udał się do Sepuh i tam odnalazł relikwie. Przeniósł je do niedalekiej miejscowości Tordan (gdzie, wg jednej z tradycji, miał być pochowany także Trdat III, pierwszy chrześcijański król Armenii) i tam je pochował. Z czasem relikwie św. Grzegorza Oświeciciela stały się przedmiotem wielkiej czci w Kościele ormiańskim.
Prawica św. Grzegorza (przedramię) to jedna z najważniejszych świętości Kościoła ormiańskiego, przechowywana tam, gdzie jest katolikos Kościoła ormiańskiego (w swoim czasie była w Armenii Cylicyjskiej). Obecnie w katolikosacie w Eczmiadzynie. Jest wynoszona na czas największych uroczystości. Co siedem lat jest używana przez katolikosa podczas błogosławienia świętego oleju - myronu.
‹ Relikwie św. Grzegorza Oświeciciela w katedrze pod jego wezwaniem w Erewaniu.
Kiedy miejscowość Tordan, gdzie był grób św. Grzegorza, znalazła się w granicach państwa bizantyńskiego, pozostałe tam relikwie apostoła Armenii zostały przewiezione do Konstantynopola, a stamtąd, jak się przypuszcza, podczas sporów ikonoklastycznych w VIII/IX, do Neapolu. Stąd Neapol jest ważnym ośrodkiem kultu relikwii św. Grzegorza.
Z okazji 1700-lecia chrztu Armenii, papież Jan Paweł II przekazał Kościołom ormiańskim relikwie św. Grzegorza Oświeciciela:
– 11 XII 2000 r. katolikosowi Gareginowi II – zwierzchnikowi ormiańskiego Kościoła apostolskiego podczas jego wizyty w Rzymie,
– 18 II 2001 ormiańskokatolickiemu patriarsze Cylicji Nersesowi Piotrowi XIX (fragment czaszki - relikwię przechowywaną dotąd w Neapolu).
ks. prof. Józef Naumowicz, 2017