Wejście do lochu św. Grzegorza OświecicielaSyrpo Horyn mero Grigori Lusaworczi mutn i wirapn
Սրբոյ Հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչի մուտն ի վիրապն
"Sylwetkę klasztoru Chor Wirap widać z daleka. Wznosi się na skraju stromego wzgórza, dominującego nad rozległą doliną rzeki Araks. Horyzont zamyka masyw Araratu, bijący w niebo dwoma szczytami, Małym i Wielkim Araratem. Ten ostatni często zanurzony jest w morzu chmur. Miejsce to nieodłącznie jest związane z historią jednego z najbardziej spektakularnych nawróceń w dziejach chrześcijaństwa. Tyran i prześladowca wyznawców Chrystusa, pod wpływem świadectwa jednej ze swych ofiar, nawrócił się i podjął decyzję, która zmieniła bieg historii nie tylko jego kraju." (A. Grajewski, "Święty loch", GN 28/2016)
Gdy na początku IV wieku za wstawiennictwem św. Grzegorza pogrążony w chorobie król Tiridates III został cudownie uzdrowiony, wobec oczywistego dowodu potęgi Boga chrześcijan, postanowił zerwać z pogaństwem, nawrócił się razem z rodziną i w 301 r. ogłosił chrześcijaństwo religią państwową Armenii. Tak powstało pierwsze chrześcijańskie państwo na świecie, a miejsce to stało się święte.
W latach sześćdziesiątych tegoż stulecia Artaszat najechali Persowie, którzy zniszczyli to miejsce, ale już w V wieku, za dynastii Arszacydów, powstał tam klasztor – jeden z najważniejszych w Armenii. Na przełomie XII i XIII wieku mieściły się tam również seminarium i ośrodek badań, kształcący najwybitniejsze postaci Kościoła i państwa tamtych czasów.
Kościół św. Grzegorza, wzniesiony nad dawną studnią-więzieniem, stał się szybko celem pielgrzymek z całego kraju. Zniszczony w wyniku silnego trzęsienia ziemi w 1679 był stopniowo odbudowywany i w połowie XIX wieku otrzymał dzwonnicę.
27 września 2001 miejsce to odwiedził ówczesny papież, św. Jan Paweł II, na zakończenie swej historycznej wizyty w Armenii, a 26 czerwca 2016 r. modlił się tam papież Franciszek w ostatnim dniu swej pielgrzymki do Armenii.
» św. Grzegorz Oświeciciel
(za kalendarzem FKiDOP 2020 - w j. polskim i ormiańskim)