Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցին Լեհաստանում

Historycy przyjmują, że był synem księcia Anaka oraz bratankiem Chosroesa – króla Armenii. W wyniku walk bratobójczych o władzę Anak zamordował Chosroesa, oszczędzając jedynie jego dzieci: syna Tiridatesa i córkę Chosrowiducht. W odwecie za zabójstwo króla został zamordowany także Anak i jego rodzina. Przeżyli tylko dwaj synowie księcia: dwuletni Grzegorz oraz jego brat. Tego drugiego wywieziono do Persji, Grzegorz natomiast ocalał dzięki zaradności jego mamki, która zdążyła w porę uciec z nim do Cezarei Kapadockiej. Tam pobożna niewiasta zadbała o to, aby dziecko otrzymało chrzest i zostało wychowane w wierze chrześcijańskiej. Grzegorz, mieszkając w Cezarei, zdobył solidne wykształcenie. Następnie, aby zachować swój ród, został przymuszony do małżeństwa, z którego miał dwóch synów, późniejszych świętych: Aristakesa i Wertanesa. Gdy małżonka poświęciła się całkowicie służbie Bogu, Grzegorz powrócił do Armenii.

W Armenii rozpoczęło się wówczas prześladowanie chrześcijan i również Grzegorz został wtrącony do więzienia. Przez kilkanaście lat był trzymany w lochu (później powstał tam klasztor Chor Wirap) i poddawany torturom. W tym czasie dał się także poznać jako prawdziwy mąż Boży. Dlatego, gdy władca Armenii poważnie zachorował, wezwano na pomoc Grzegorza. On przyczynił się do wyzdrowienia króla. W zamian za to władca nie tylko wypuścił go na wolność, ale zauroczony jego postawą postanowił przyjąć chrzest. Tym samym w Armenii zaczęto oficjalnie wyznawać chrześcijaństwo (tradycyjnie chrzest Armenii datuje się na 301 rok).

Szczególny udział w ewangelizacji kraju, który w większości był jeszcze pogański, miał właśnie Grzegorz. Aby jeszcze skuteczniej przyczynić się do apostołowania wśród Ormian, postanowił przyjąć święcenia kapłańskie. Następnie dzięki wsparciu króla został również wyświęcony na biskupa. W Armenii zorganizował hierarchię kościelną, ustanowił biskupstwa. Miał nawet odwiedzić Konstantynopol i Rzym, gdzie postarał się o stosowne przywileje dla Kościoła w swoim kraju. Pod koniec życia wycofał się z działalności publicznej i prowadził życie pustelnicze. Grzegorzowi przypisuje się wprawdzie autorstwo wielu listów i homilii, jednak nie znajduje to potwierdzenia w badaniach historyków.

Kult św. Grzegorza Oświeciciela do dzisiaj jest bardzo żywy w Armenii. Naród czci go jako swojego ojca. W liturgii ormiańskiej wspomnienie tego świętego obchodzone jest trzy razy w roku. W każdej mszy świętej wspomina się jego imię. A relikwie ramienia tego świętego – ofiarowane Ormianom przez św. Jana Pawła II – są pilnie strzeżone przez Patriarchę Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego.

Św. Grzegorz Oświeciciel – jak podkreślił w homilii wygłoszonej 10 listopada 2000 r. w Rzymie Patriarcha Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego Karekin II – był „pasterzem, który bez reszty poświęcił swoje życie narodowi ormiańskiemu, nie porzucił nigdy swojej owczarni”. Gdy zaś była ona nękana przez wilki drapieżne czy też rozproszona po świecie lub zniewolona przez bezbożnych uzurpatorów – zawsze był i jest z narodem ormiańskim, aby dzielić jego utrapienia.

Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ (մոտ 257-325) – Հայաստանում քրիստոնեության ընդունման առաջամարտիկ, Հայոց եպիսկոպոսապետ

Պատմաբանները գտնում են, որ Հայաստանի թագավոր Խոսրովի եղբորորդին է եղել՝ իշխան Անակի որդին։ Իշխանության համար մղված եղբայրասպան կռվում Անակը սպանել է Խոսրովին, խնայելով միայն նրա երեխաներին՝ Տրդատին և Խոսրովիդուխտին։ Ի պատասխան թագավորի սպանության, Անակն ու իր ընտանիքը նույնպես սպանվում են։ Ողջ են մնում միայն իշխանի երկու որդիները՝ երկու տարեկան Գրիգորը և նրա եղբայրը։ Վերջինիս փախցնում են Պարսկաստան, իսկ Գրիգորը, իր ստնտուի շնորհիվ հայտնվում է Կապադովկիայի Կեսարիա քաղաքում։ Այստեղ, իր հավատացյալ խնամակալը հոգ է տանում, որ նա մկրտվի որպես քրիստոնյա և դաստիարակվի քրիստոնեական ոգով։ Գրիգորն, ապրելով Կեսարիայում, հիմնավոր կրթություն է ստանում։ Այնուհետև, որպեսզի իր տոհմը շարունակվի, անհրաժեշտաբար ամուսնանում է։ Այդ ամուսնությունից ծնվում են նրա երկու որդիները՝ Արիստակեսը և Վրթանեսը, որոնք հետագայում սրբադասվում են։ Երբ Գրիգորի կինը ամբողջությամբ նվիրվում է Աստծուն ծառայելուն, նա վերադառնում է Հայաստան։

Հայաստանում այդ ժամանակ արդեն սկսվել էին քրիստոնյաների հալածանքները և Գրիգորը բանտարկվում է։ Տարիներ շարունակ նրան պահում և տանջանքների էին ենթարկում «Խոր վիրապ» կոչվող բանտում, որը հետագայում դարձավ վանական համալիր՝ նույն անվամբ։ Այդ տարիներին Գրիգորը ապացուցեց, որ նա Աստծո արժանի զավակն է։ Եվ երբ Հայաստանի թագավորը հիվանդանում է, Գրիգորին են կանչում օգնության։ Նա օգնում է թագավորին առողջանալ։ Արդյունքում թագավորը որոշում է ոչ միայն ազատություն շնորհել Գրիգորին, այլև ընդունում է քրիստոնեություն։ Այդպիսով, Հայաստանը պաշտոնապես դառնում է քրիստոնյա երկիր (համարվում է, որ Հայաստանը քրիստոնեություն է ընդունել 301 թվականին)։

Հենց Գրիգորն է դառնում համարյա ամբողջությամբ հեթանոս երկրի քրիստոնեացման առաջամարտիկը։ Եվ որպեսզի ավելի արդյունավետ լինի հայերի քրիստոնեացումը, Գրիգորը ձեռնադրվում է քահանա, և որոշ ժամանակ անց, թագավորի օգնությամբ դառնում է եպիսկոպոս։ Գրիգոր Լուսավորիչը ստեղծում է եկեղեցական հիերարխիկ կազմակերպություն և եպիսկոպոսություն։ Ըստ որոշ աղբյուրների ասվում է, որ նա հատուկ գնացել է Կոստանդնուպոլիս և Հռոմ, որպեսզի Հայաստանյան Եկեղեցու համար համապատասխան արտոնություններ ստանա։ Կյանքի ավարտին թողել է հասարակական գործունեությունը և ճգնավորի կյանք է վարել։ Գրիգորին վերագրվում են շատ կրոնական աշխատություններ, սակայն պատմաբանները փաստեր չեն կարողանում գտնել։

Գրիգոր Լուսավորչի պաշտամունքը Հայաստանում առ այսօր էլ ակտիվ է։ Հայ ժողովուրդը նրան ընդունում է որպես իր հոգևոր հայր։ Հայ Եկեղեցին նրան դասեց ավագ սրբերի կարգը, նրա պատվին սահմանեց հիշատակի երեք օր։ Ամեն պատարագի ընթացքում նրա անունը հիշվում է։ Իսկ Հռոմի Պապ Սբ. Հովհաննես Պողոս Երկրորդի կողմից փոխանցված Գրիգոր Լուսավորչի մասունքները պահվում են Երևանի Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի մայր տաճարի գավթում:

Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչը, ինչպես 2000 թ. նոյեմբերի 10-ին Հռոմում հնչեցրած իր խոսքում նշել է Հայ Առաքելական Եկեղեցու Կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդը, եղել է «հովիվ, որն անմնացորդ նվիրվել է հայ ժողովրդին և երբեք չի թողել իր հոտը»։ Իսկ երբ այն հոշոտվել է գիշատիչ գայլերի կողմից, բանտարկվել է անաստված ուզուրպատորների կողմից, կամ թե սփռվել է ամբողջ աշխարհում, մշտապես եղել է հայ ժողովրդի հետ, որպեսզի թեթևացնի նրա ցավերը։ 

(za kalendarzem FKiDOP 2020)